Kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży? Najlepiej jak najszybciej – z różnych powodów. Przede wszystkim ciąża pracownicy oznacza dla pracodawcy pewne ograniczenia, czasem konieczność dostosowania stanowiska pracy, odpowiedniego planowania czasu pracy, a w niektórych przypadkach nawet przeniesienia pracownicy do innej pracy.
Od razu należy też podkreślić, że przepisy kodeksu pracy nie wskazują, kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży, zawierają natomiast szereg przepisów, regulujących sytuację pracownicy w ciąży.
Niektóre pracownice mają pewne obawy i zastanawiają się, kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży. Te obawy wynikają z nieznajomości uprawnień ciężarnej pracownicy i pewnej ochrony, jakiej pracownica w ciąży podlega. Co więcej – także i niektórzy pracodawcy nie mają pojęcia, jak kształtuje się sytuacja prawna pracownic w ciąży, na co muszą w związku z ciążą zwracać szczególną uwagę, co ewentualnie w zakresie pracy ciężarnej pracownicy zmienić.
Czytaj także: ile sobót pod rząd można pracować
Kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży? Ciąża pracownicy to dla niej szereg dodatkowych uprawnień. Jako przyszła mama podlega swoistej ochronie. Omówmy zatem te podstawowe zagadnienia i uprawnienia pracownicy w ciąży, a ty, jeśli się zastanawiasz i martwisz pełna obaw, kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży, to przestań się martwić i poinformuj pracodawcę o swojej ciąży jak najszybciej.
Kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży i czy umowa o pracę przedłuży się do dnia porodu
Jeśli pracujesz na podstawie umowy terminowej – umowy o pracę na okres próbny czy na czas określony, to nie zastanawiaj się zbyt długo, kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży. Fakt ciąży może mieć istotne znaczenie dla samej Twojej umowy o pracę. Przede wszystkim zgodnie z art. 177 §3 kodeksu pracy
umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu.
Może się zatem zdarzyć sytuacja, w której Twoja umowa o pracę ma się niebawem rozwiązać, ale jesteś w ciąży, po pierwszym trymestrze ciąży. Jeśli Twój pracodawca nie będzie miał informacji o Twoim stanie, to Twoja umowa o pracę nie zostanie przedłużona. Oczywiście, może się okazać, że ona rozwiąże się z dniem, do którego była zawarta, pracodawca wystawi Ci świadectwo pracy, a dopiero potem poinformujesz go o ciąży.
Czytaj także: Czy l4 to okres nieskładkowy?
Tyle, że spowoduje to niepotrzebne komplikacje – nie zastawiaj się zatem kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży, tylko poinformuj o niej swojego pracodawcę jak najszybciej.
Uwaga – przedłużenie umowy do dnia porodu nie ma zastosowania, jeśli umowa o pracę została zawarta do miesiąca czasu. Musi być zawarta choćby na miesiąc i jeden dzień, aby przedłużała się „z automatu” do dnia porodu, gdyby miała rozwiązać po upływie trzeciego miesiąca ciąży. To kolejny powód, aby nie obawiać się, kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży – jeśli twoja umowa jest zawarta na więcej niż miesiąc, nie obawiaj się.
Sprawdź także: Wyższa pensja na zwolnieniu w ciąży
Twój pracodawca może zechcieć, abyś udokumentowała stan ciąży. Przede wszystkim najbardziej istotne dla niego będzie to, w jakim okresie ciąży jesteś. Powołany powyżej przepis art. 177 §3 kodeksu pracy daje gwarancję przedłużenia umowy czasowej do dnia porodu jedynie w sytuacji, gdyby umowa o pracę miała się rozwiązać po upływie trzeciego miesiąca ciąży.
Czytaj także: L4 online za darmo
Załóżmy, że z dniem 1 września zawierasz umowę o pracę na okres próbny 3 miesięcy, do 30 listopada. W dniu 15 października dowiadujesz się, że jesteś w ciąży. Zamierzasz niezwłocznie powiedzieć pracodawcy o ciąży i informujesz go o niej w dniu 16 września. W tym wypadku Twoja umowa o pracę nie przedłuży się do dnia porodu, bo umowa została zawarta do dnia 20 listopada, a data ta wypada zanim upłynie pierwszy trymestr Twojej ciąży.
Może być natomiast inaczej – pracujesz na podstawie umowy o pracę na czas określony. Umowa została zawarta do dnia 31 grudnia. We wrześniu okazuje się, że jesteś w ciąży. W takim wypadku Twoja umowa przedłuża się do dnia porodu – nie musisz zatem obawiać się i zastanawiać, kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży – zrób to jak najszybciej. Chodzi o to, aby pracodawca m.in. prawidłowo naliczał Twoje świadczenie chorobowe, jeśli pójdziesz na zwolnienie lekarskie w okresie ciąży.
Przysługuje Ci bowiem wynagrodzenie chorobowe albo zasiłek chorobowy 100% podstawy, a nie 80% podstawy. A żeby pracodawca naliczył odpowiednią wysokość wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku chorobowego w ciąży, on musi o tej ciąży wiedzieć. Więcej o tym za chwilę, a samo kompleksowe omówienie wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku znajdziesz w artykule: ile dostanę na zwolnieniu lekarskim w ciąży
W każdym razie, jeśli pracujesz na podstawie umowy o pracę na okres próbny czy umowy na czas określony, a umowa ta została zawarta do dnia przypadającego na dzień, w którym będziesz już po trzecim miesiącu ciąży, poinformuj pracodawcę o swojej ciąży jak najszybciej, bo Twoja umowa o pracę przedłuża się „z automatu” do dnia porodu.
Dla pracodawcy ma to jeszcze jedno istotne znaczenie – generalnie w przypadku umów o pracę na czas określony obowiązuje maksymalny limit łącznego trwania tych umów – 33 miesiące. Może się okazać, że z powodu przedłużenia umowy o pracę do dnia porodu Twoja umowa potrwa dłużej i łącznie z poprzednio zawartymi umowami na czas określony potrwa dłużej niż 33 miesiące. Tak może być. Art. 25(1) §4(1) kodeksu pracy wskazuje wprost, że w przypadku przedłużenia umowy o pracę na czas określony do dnia porodu limit 33 miesięcy nie obowiązuje.
Nie zastanawiaj się, kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży – najlepiej, aby wiedział on o niej najszybciej, jak to możliwe. Zapewne w okresie ciąży pójdziesz na długotrwałe zwolnienie lekarskie, a po porodzie będziesz korzystać z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i być może urlopu wychowawczego. Twój pracodawca musi mieć możliwość zorganizowania zastępstwa na czas Twojej nieobecności.
Czytaj także: Urlop na żądanie na okresie próbnym
Ciąża pracownicy a warunki pracy – dlaczego warto jak najszybciej poinformować pracodawcę o ciąży
Do tego jeszcze z poinformowaniem swojego pracodawcy o ciąży nie powinnaś zwlekać również z powodów BHP czy tych związanych z czasem pracy. O ile bowiem przepisy prawa pracy nie wskazują granicznych dat poinformowania pracodawcy o ciąży (kiedy najwcześniej i kiedy najpóźniej poinformować pracodawcę o ciąży), tak jeśli np. wykonywana praca wiąże się z dźwiganiem ciężarów, wykonywana jest w porze nocnej, w warunkach szczególnych, to o swojej ciąży powinnaś pracodawcę poinformować jak najszybciej.
Oczywiście w grę wchodzą tu również względy „ludzkie”. Jako kobieta w ciąży masz prawo choćby źle się czuć, mieć nudności – generalnie wszystkie te objawy towarzyszące ciąży, które potrafią skutecznie dezorganizować czy utrudniać Twoją pracę. Już choćby z tego powodu warto, aby szef o Twojej ciąży wiedział jak najszybciej. Jeśli swoje obowiązki wykonujesz sumiennie i starannie, szef jest zadowolony z Twojej pracy, to nie obawiaj się jego reakcji – to raczej on się będzie obawiał, czy będzie w stanie zapewnić Ci odpowiednie warunki pracy, zgodne z przepisami BHP i przepisami o czasie pracy.
Oczywiście pracodawca może zechcieć, aby pracownica fakt ciąży udokumentowała. W szczególności może chcieć wiedzieć, kiedy wypada przewidywany termin porodu. Stan ciąży możesz udokumentować zaświadczeniem od lekarza – wynika to wprost z art. 185 §1 kodeksu pracy, który mówi, że stan ciąży powinien być stwierdzony świadectwem lekarskim.
W związku z Twoją ciążą pracodawca będzie musiał udzielać ci czasu wolnego na badania lekarskie, jeśli wypadają one w godzinach pracy. Art. 185 §2 kodeksu pracy stanowi, iż pracodawca jest obowiązany udzielać pracownicy ciężarnej zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Oprócz tego masz szereg dodatkowych uprawnień i podlegasz ochronie innych przepisów. Te dodatkowe uprawnienia związane są choćby z czasem pracy. W przypadku ciąży powikłanej pracownica ciężarna może złożyć pracodawcy wniosek o stosowanie wobec niej indywidualnego rozkładu czasu pracy, a pracodawca ma obowiązek taki wniosek uwzględnić. Dla pracownicy w ciąży jest to wygodne – nie musi pracować tradycyjnych 8 godzin dziennie w sztywnych godzinach, ale może dostosować swój plan pracy do wymogów, związanych z ciążą.
Kolejna rzecz, mająca wpływ na to, kiedy poinformować pracodawcę o ciąży. Art. 148 kodeksu pracy. Jeśli pracujesz w równoważnym systemie czasu pracy przewidującym możliwość wydłużenia dniówki roboczej do 12 godzin, i tak w związku z ciążą nie możesz pracować więcej niż 8 godzin na dobę. Pracodawca musi zatem zmodyfikować grafik, a jeśli taka modyfikacja nie jest możliwa, w dni, w które pracownica ciężarna ma zaplanowane więcej niż 8 godzin pracy i tak musi zakończyć pracę po 8 godzinach.
Ogólnie pracownica będąca w ciąży ma zakaz pracy w nadgodzinach i zakaz pracy w porze nocnej. Co ważne, ten zakaz obowiązuje nawet, jeśli pracownica ciężarna chce pracować w nadgodzinach czy w porze nocnej. A to jeszcze nie wszystko.
Musisz wiedzieć, kiedy poinformować pracodawcę o ciąży również ze względu na pracę, jaką wykonujesz. Zgodnie z art. 176 §1 kodeksu pracy pracownice w ciąży nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, które mogą mieć niekorzystny wpływ na przebieg ciąży. Jeśli pracownica pracuje w takich warunkach, pracodawca ma obowiązek przenieść ją do innej pracy, nie powodującej zagrożenia dla ciąży.
Może się okazać, że pracodawca nie może zapewnić pracownicy ciężarnej innego stanowiska pracy, bezpiecznego dla jej stanu. W takim wypadku może się okazać konieczne zwolnienie pracownicy z obowiązku świadczenia pracy. Oczywiście z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Tyle, że jeśli ciąża jest zagrożona, to pracownica i tak korzysta ze zwolnienia lekarskiego, a jako osoba niezdolna do pracy nie wykonuje jej.
Kiedy pracodawca powinien dowiedzieć się o ciąży – ochrona przed wypowiedzeniem
I wreszcie jedna z najważniejszych spraw, dlaczego nie powinnaś zastanawiać się, kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży, ale zrobić to jak najszybciej. Ochrona pracownicy w ciąży przed wypowiedzeniem umowy o pracę.
Stosownie do przepisu art. 177 §1 kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
Od razu jedna uwaga – powyższy przepis nie chroni pracownicy ciężarnej przed dyscyplinarką, a jedynie przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Przy czym pracownica będąca w ciąży może oczywiście umowę wypowiedzieć. Jeśli pracownica będąca w ciąży dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, to pracodawca może rozwiązać z nią umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia – w trybie dyscyplinarnym, a to nie to samo, co wypowiedzenie umowy.
Pracodawca może także rozwiązać umowę w czasie ciąży lub w trakcie urlopu macierzyńskiego w przypadku, gdy ogłosił upadłość lub likwidację przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji ochrona pracownicy w ciąży przed wypowiedzeniem umowy o pracę nie ma zastosowania.
Może się też zdarzyć, że to Ty wypowiesz umowę o pracę, a potem dowiesz się, że jesteś w ciąży. W takim wypadku, jeśli biegnie już okres wypowiedzenia, to nie zastanawiaj się, kiedy poinformować pracodawcę o ciąży – zrób to jak najszybciej. Możesz bowiem uchylić się od złożonego wcześniej oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę, powołując na działanie pod wpływem błędu. Generalnie chodzi o to, że pewnie gdybyś wiedziała, że jesteś w ciąży, to nie wypowiedziałabyś umowy o pracę. Jeśli do rozwiązania umowy o pracę nie doszło jeszcze (nie upłynął jeszcze okres wypowiedzenia), możesz cofnąć swoje wypowiedzenie. Więcej o tym znajdziesz tutaj: wycofanie wypowiedzenia z powodu ciąży
Kolejna rzecz. Może się okazać, że pracodawca zwróci się do Ciebie z propozycją rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron. Zgodzisz się na to, a następnie dowiesz się, że jesteś w ciąży. W takiej sytuacji możesz także powołać się na działanie pod wpływem błędu i cofnąć swoją zgodę na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron
Wreszcie kolejna rzecz, istotna dla przyszłej mamy. Pracownica ciężarna prędzej czy później idzie na zwolnienie lekarskie w okresie ciąży. Za czas tego zwolnienia należy jej się wynagrodzenie chorobowe, o którym mowa w art. 92 kodeksu pracy, a po upływie 33 dni zwolnienia lekarskie w roku zasiłek chorobowy w ciąży.
Zarówno wynagrodzenie chorobowe w ciąży jak i zasiłek chorobowy w ciąży należą się pracownicy w wysokości 100% podstawy. Art. 92 kodeksu pracy, dotyczący wynagrodzenia chorobowego stwierdza wprost, że za czas niezdolności do pracy pracownicy wskutek choroby przypadającej w okresie ciąży pracownica zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.
Podobnie art. 11 ust. 2 tzw. ustawy zasiłkowej – ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stanowi, iż miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeśli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.
Jeśli pracujesz na niepełnym etacie i okazuje się, że twój zasiłek macierzyński jest niższy niż 1000 zł, czyli niższy od kosiniakowego, przysługuje Ci podwyższenie zasiłku macierzyńskiego.
Umowa zlecenia a ciąża
Wszystko, o czym pisaliśmy powyżej ma zastosowanie do pracownicy w ciąży, a więc kobiety zatrudnionej w stosunku pracy. Jeśli kobieta ciężarna pracuje na zleceniu, to nie dotyczą jej omówione w niniejszym artykule regulacje. W zasadzie poza prawem do zasiłku macierzyńskiego po porodzie nie ma ona żadnych innych uprawnień (a do zasiłku ma prawo, jeśli na umowie zlecenia podlega dobrowolnej składce chorobowej).
Należy wyraźnie odróżnić w tym zakresie umowę o pracę i umowę zlecenia, która jest umową cywilnoprawną, a jej zawarcie nie powoduje nawiązania stosunku pracy. A skoro nie powoduje nawiązania stosunku pracy, to kobieta zatrudniona na zleceniu nie jest traktowana jak pracownik.
O samym zatrudnieniu szerzej pisaliśmy tutaj – urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy oraz pensja w pierwszej pracy. Jeśli interesuje Cię to zagadnienie, zapraszamy do lektury Na zakończenie warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną rzecz. O ile pracownica może się jeszcze zastanawiać, kiedy poinformować pracodawcę o ciąży, tak nie ulega wątpliwości, że to właśnie pracodawcę jako pierwszego w zakładzie pracy powinna poinformować o swojej ciąży. Nie powinno być tak, że najpierw o ciąży dowiedzą się koleżanki, a dopiero potem – i to jeszcze pocztą pantoflową – pracodawca.
A zatem – kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży? To zależy, nie ma tu konkretnych przepisów, ale generalnie im szybciej, tym lepiej.
