Urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu – kiedy przysługuje i w jakim wymiarze? Jeśli pracownik podejmuje zatrudnienie po raz pierwszy, to w roku debiutu zawodowego kiedy nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego? Sprawa tylko pozornie jest prosta.
Pracownik, który podejmuje pierwsze w życiu zatrudnienie nabywa prawo do tzw. pierwszego urlopu. W kolejnych latach od dnia 1 stycznia każdego roku, jeśli na ten dzień pozostaje w zatrudnieniu, przysługują mu tzw. urlopy kolejne. Z tym pierwszym urlopem pojawia się jednak w praktyce szereg problemów – postaramy się omówić najważniejsze kwestie, związane z prawem do urlopu wypoczynkowego w pierwszej pracy w życiu.
Urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu – regulacje kodeksu pracy
Stosownie do przepisu art. 152 §1 kodeksu pracy pracownikowi przysługuje prawo do corocznego nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego, a jednocześnie zgodnie z §2 powołanego przepisu pracownik nie może się zrzec tego urlopu.
Powołany przepis nie daje jednak podstawy do stwierdzenia, że urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu należy się niejako „z automatu”. W grę wchodzi tu bowiem regulacja art. 153 §1 kodeksu pracy – właśnie ten przepisu reguluje urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu.
Czytaj także: Czy w świadectwie pracy wpisujemy wszystkie zwolnienia lekarskie?
Zgodnie ze wskazanym przepisem pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
Teoretycznie przepis jest prosty – urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu przysługuje z upływem miesiąca pracy. W praktyce jednak już pierwszym problemem może być ustalenie, kiedy ten miesiąc pracy upływa?
Jeśli pracownik został zatrudniony w dniu np. 1 sierpnia, to czy miesiąc pracy upływa 30 sierpnia (miesiąc może być czasem liczony jako 30 dni), 31 sierpnia (miesiąc liczony potocznie), czy może 1 września (tak też można liczyć miesiąc)? A może 28 sierpnia (tzw. miesiąc księżycowy).
Już na tym etapie zatem może pojawić się problem z ustaleniem, kiedy pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu. Przepisy kodeksu pracy nie regulują kwestii liczenia terminów. W tym zakresie zgodnie z art. 300 kodeksu pracy musimy sięgnąć do przepisów kodeksu cywilnego.
Sprawdź także: Czy pracodawca dostaje pieniądze za zatrudnienie bezrobotnego?
Sposób liczenia terminów określa przepis art. 112 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia.
Tyle, że tego przepisu nie możemy zastosować na potrzeby ustalenia upływu miesiąca pracy i tego, kiedy pracownik nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego w pierwszej pracy w życiu. Przyjmuje się tu bowiem zasadę, że miesiąc rozpoczęty np. 1 sierpnia upływa z dniem 31 sierpnia i z tym dniem pracownikowi należy się pierwszy urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu.
Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 grudnia 1996 roku sygn. I PKN 47/96 stwierdzając, iż że sposób liczenia terminów wskazanych w art. 112 K.c. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.) nie ma zastosowania do okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych, np. określonych w art. 153 K.p. W prawie pracy ustanowione są bowiem odrębne od cywilnych zasady liczenia terminów (potoczne).
Czytaj także: Urlop na żądanie umowa na 3 miesiące
Podobnie, jeśli pracownik został zatrudniony np. 10 sierpnia, to miesiąc pracy mija 9 września i z tym dniem pracownik nabywa prawo do pierwszego urlopu. Z kolei pracownik zatrudniony np. 30 września nabędzie prawo do urlopu z dniem 29 października itd.
Mamy już ustaloną kwestię upływu miesiąca pracy, jeśli zawarta zostaje pierwsza umowa o pracę w życiu. Może się jednak okazać, że pracownik w danym zakładzie pracy nie przepracuje nawet jednego pełnego miesiąca. Wówczas w tym zakładzie nie należy mu się urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu, gdyż warunkiem nabycia prawa do niego jest zgodnie z art. 153 §1 kodeksu pracy upływ miesiąca pracy.
Co wówczas? Czy pracownik, podejmując kolejne zatrudnienie w tym samym roku kalendarzowym – roku debiutu zawodowego – znów musi przepracować miesiąc? Na szczęście dla niego nie musi. Urlop wypoczynkowy w pierwszym roku pracy należy się z upływem miesiąca pracy, ale w przypadku przerw w zatrudnieniu do tego miesiąca „karencji” należy zaliczyć wszystkie okresy zatrudnienia. Sam z kolei miesiąc, jeśli ciągłość terminu nie została zachowana, liczony jest jako 30 dni.
Załóżmy, że pracownik podjął pierwszą pracę w życiu w firmie X z dniem 1 lipca. W dniu 14 lipca jednak rozwiązał umowę o pracę za porozumieniem stron. A zatem w firmie X nie należy mu się urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu, bo nie upłynął jeszcze miesiąc pracy – upłynęło zaledwie 14 dni. No i z dniem 10 października tego samego roku pracownik podejmuje kolejne zatrudnienie, w firmie Y.
Kiedy nabędzie prawo do urlopu wypoczynkowego? Do tego miesiąca karencji, od którego zależy prawo do urlopu w pierwszej pracy w życiu należy zaliczyć te 14 dni zatrudnienia w firmie X. A zatem w firmie Y pracownik nabędzie prawo do urlopu już po 16 dniach – w sumie mija bowiem 30 dni zatrudnienia.
Aha – nie ma tu znaczenia wymiar etatu. Urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu i prawo do niego nabywane są tak samo przez pełnoetatowców, jak i niepełnoetatowców, np. pracowników zatrudnionych na pół etatu.
Teraz kolejna ważna rzecz, potrafiąca sprawić problemy w praktyce. Przypomnijmy raz jeszcze przepis art. 153 §1 kodeksu pracy: pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
O co tu chodzi? Otóż urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu – jego wymiar – to 1/12 z upływem każdego miesiąca pracy, ale z tego, co się pracownikowi należy po przepracowaniu roku. Musimy zatem już na dzień zatrudnienia pracownika ustalić, jaki wymiar urlopu mu się należy, dodać do tego tzw. rok dopisany i sprawdzić, z jakiego wymiaru naliczać ten urlop wypoczynkowy.
Urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu – liczymy z 20 czy 26 dni
Urlop wypoczynkowy to 20 albo 26 dni, w zależności od stażu pracy. Przy stażu pracy co najmniej 10 lat pracownik ma prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego (i proporcjonalnie mniej, jeśli pracuje na niepełnym etacie).
Do tego stażu pracy wlicza się nie tylko okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (uwaga – nie zalicza się do tego stażu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia), ale również np. staże z urzędu pracy ze stypendium stażowym, okresu nauki, pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, legalnej pracy za granicą, służby wojskowej itp.).
No więc zatrudniamy pracownika i musimy ustalić urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu – liczymy 1/12 z 20 albo 26 dni, w zależności od tego, jaki staż pracy z uwzględnieniem w/w okresów zaliczalnych będzie miał pracownik.
Czytaj także: 40 godzinny tydzień pracy, a praca w sobotę
W praktyce niemal zawsze pracownik, podejmujący pracę po raz pierwszy, będzie miał urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu liczony z puli 20 dni, bo nawet uwzględniając w tym stażu 8 lat za studia wyższe nadal nie będzie on miał stażu łącznego 10 lat. Co ważne, na potrzeby ustalenia wykształcenia licencjat jest traktowany jako studia wyższe – licencjat daje 8 lat do stażu urlopowego.
Mamy zatem taką sytuację – urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu to 1/12 z 20 dni (ewentualnie z 26 dni) z upływem każdego miesiąca pracy. Od razu jedna uwaga: 1/12 z 20 = 1,67. W praktyce pracownikowi należy się zatem jeden dzień urlopu. Żaden przepis kodeksu pracy nie nakazuje zaokrąglać urlopu w górę, jeśli to urlop w pierwszej pracy w życiu pracownika. Można oczywiście zaokrąglić niepełny dzień urlopu do pełnego dnia, ale nie ma takiego obowiązku w tym wypadku.
Zaokrąglaniu do pełnego dnia podlegają niepełne dni urlopu kolejnego, ale nie urlopu pierwszego, nabywanego w pierwszym roku kalendarzowym pracy.
Generalnie zatem – z upływem każdego miesiąca pracy pracownik nabywa prawo do 1/12 z 20 dni urlopu, a pracodawca może udzielić mu 1 dnia urlopu. Jeśli pracownik z tego urlopu nie skorzysta, oczywiście przechodzi on na miesiące następne.
No i teraz dochodzimy do takiej sytuacji. Załóżmy, że pracownik został zatrudniony na podstawie umowy o pracę na okres próbny 3 miesięcy (o rodzajach umów o pracę więcej znajdziesz w tym artykule: https://spdszkolenia.pl/rodzaje-umow-o-prace-zatrudnienie-pracownika-czesc-3/). A skoro urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu należy się z upływem miesiąca pracy, to urlop nabyty w 3 miesiącu pracy na okresie próbnym już nie może zostać wykorzystany i pracodawca musi zapłacić za niego ekwiwalent za urlop.
Prawo do tego urlopu za ostatni miesiąc pracy pracownik nabywa w ostatnim dniu zatrudnienia, a skoro umowa się kończy, to nie ma kiedy już tego urlopu wykorzystać. Pracodawca może oczywiście udzielić go niejako awansem, ale nigdy nie ma pewności, czy pracownik dopracuje do końca miesiąca, czy nie zostanie np. zwolniony dyscyplinarnie.
Staż z urzędu pracy a urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu
Dodać jeszcze należy, iż staż z urzędu pracy ma wpływ na wymiar urlopu, ale nie samo prawo do urlopu. Chodzi tu przykładowo o taką sytuację. Osoba zarejestrowana w urzędzie pracy (nie przysługuje jej zasiłek dla bezrobotnych zostaje skierowana na staż. Za czas tego stażu ma opłacane stypendium stażowe. Staż z urzędu pracy trwa np. pół roku. Po zakończeniu tego stażu w dniu 30 września, od dnia 1 października były bezrobotny zostaje zatrudniony na podstawie umowy o pracę.
Aby należał mu się urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu nadal musi upłynąć miesiąc zatrudnienia. Te 6 miesięcy stażu nie są wliczane do okresu, od którego zależy prawo do pierwszego urlopu w pierwszej pracy. Są one natomiast wliczane do okresu, od którego zależy wymiar urlopu, a więc do tych 10 lat, od których przepracowania (wraz z okresami zaliczalnymi) zależy wymiar urlopu.
Do zapamiętania: staż z urzędu pracy zalicza się do okresu, od którego zależy wymiar urlopu, ale nie zalicza się do okresu, od którego zależy prawo do urlopu i urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu.
Jak widzisz, urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu – urlop wypoczynkowy w roku debiutu zawodowego to nie jest taka oczywista sprawa. Co więcej, może się okazać, że w danym roku podejmiesz zatrudnienie po raz pierwszy w życiu, a i tak nie nabędziesz prawa do urlopu. Kiedy tak się może zdarzyć?
Wyobraź sobie, że podpisujesz umowę o pracę w dniu 16 grudnia. Miesiąc pracy upływa dopiero 15 stycznia, a od 1 stycznia już i tak masz prawo do tzw. urlopu kolejnego. A za grudzień, a więc i za poprzedni rok nie nabędziesz w ogóle prawa do urlopu wypoczynkowego. Nawet się o niego nie kłóć z pracodawcą, jeśli nie będzie chciał Ci go udzielić. Będzie miał rację – niepełny miesiąc pracy w danym roku (niepełny grudzień) przekreśla szanse na nabycie w tym roku prawa do pierwszego urlopu.
A jeśli pracujesz np. na pół etatu, to nabywasz z upływem każdego miesiąca pracy urlop wypoczynkowy w wymiarze 1/12 z 1/2 z 20, czyli 0,83 dnia. Dzień urlopu przeliczeniowo to 8 godzin, ale pracując na pół etatu możesz pracować np. po 4 godziny dziennie, ale też i 8 (norma dobowa czasu pracy to 8 godzin). W praktyce może się okazać, że urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy, po przepracowanym miesiącu, zostanie Ci udzielony jedynie na część dnia. Jeśli bowiem chciałbyś z niego skorzystać w dniu, w którym masz zaplanowane 8 godzin pracy, to nie będzie możliwe udzielenie urlopu na cały dzień.
Temat pierwszej pracy w życiu będziemy kontynuować – niebawem coś o wynagrodzeniach pracowniczych. Tu możesz przeczytać, czy pracownik może dostać na rękę mniej niż minimalna.
