Kogo nie można zwolnić z pracy? Zobacz, kiedy szef nie może Cię zwolnić

Kogo nie można zwolnić z pracy? Takie pytanie zadają sobie pracownicy, którzy obawiając się utraty zatrudnienia rozważają np. pójście na zwolnienie lekarskie. Większość pracowników, nawet niespecjalnie zorientowanych w przepisach prawa pracy wie, że pracownik na zwolnieniu lekarskim jest chroniony przed wypowiedzeniem umowy o pracę i to jedna z sytuacji, kiedy pracodawca nie może zwolnić pracownika.

Sprawdzają również, czy nie dotyczą ich określone w przepisach prawa pracy sytuacje, w których pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem. Ponieważ temat ten dotyka sporej części pracowników, omówmy, kogo nie można zwolnić z pracy.

Zdarzają się nawet przypadki, w których pracownice, spodziewające się otrzymania wypowiedzenia z powodu np. likwidacji stanowiska pracy zachodzą w ciążę, licząc na to, że po pierwsze w okresie ciąży będą chronione przed wypowiedzeniem, a po drugie, że nawet jeśli pracodawca je zwolni, przez jakiś czas będą otrzymywać zasiłek macierzyński – pisaliśmy m.in. tutaj: kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży oraz tutaj: L4 w ciąży kto płaci)

Na ten temat – kogo nie można zwolnić z pracy – pisaliśmy niedawno tutaj: czy można zwolnić kobietę w ciąży? Tematykę zatrudniania i zwalniania pracowników poruszaliśmy również m.in. tutaj: Zwolnienie z pracy za plotki. Jeśli interesuje Cię ta tematyka, zapoznaj się z tymi i innymi naszymi artykułami, tymczasem my wracamy do omówienia, kogo nie można zwolnić z pracy.

Jedna ważna rzecz – to, co omówimy, to ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy, a więc np. umowy o pracę. Nie dotyczy to w żaden sposób umowy zlecenia czy umowy o dzieło. Te dwie ostatnie są cywilnoprawnymi formami zatrudnienia, a zatem nie mają do nich zastosowania przepisy kodeksu pracy, zapewniające ochronę przed wypowiedzeniem czy rozwiązaniem umowy o pracę.

Kogo nie można zwolnić z pracy – jakie grupy pracowników są chronione przed zwolnieniem?

Przepisy kodeksu pracy wskazują na kilka grup zawodowych pracowników, którzy są chronieni przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Rozważając zagadnienie „Kogo nie można zwolnić z pracy” zwróć jednak uwagę, że szef niekoniecznie musi wypowiadać umowę o pracę – może ją z pracownikiem rozwiązać bez wypowiedzenia, np. z powodu ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych (pisaliśmy m.in. tutaj: kara pieniężna dla pracownika), z powodu długotrwałej choroby (pisaliśmy m.in. tutaj: ile pracownik może chorować, żeby nie stracić pracy) czy wreszcie umowa o pracę może zostać rozwiązana za porozumieniem stron.

Kogo nie można zwolnić z pracy – pracownika na urlopie i na zwolnieniu lekarskim

Pierwszą grupą pracowników chronionych przed wypowiedzeniem są pracownicy, korzystający z urlopów (urlopów wypoczynkowych, szkoleniowych, macierzyńskich, rodzicielskich, wychowawczych itp. o urlopach tych pisaliśmy m.in. tutaj: urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy, dodatkowy urlop dla niepełnosprawnych).

Sprawdź także: Praca w sobotę 50 czy 100

Oprócz powyższych pracownikami, których nie można zwolnić z pracy są pracownicy nieobecni w pracy z innych powodów, ale których nieobecność jest usprawiedliwiona. Tę ochronę pracownikom zapewnia wprost przepis art. 41 kodeksu pracy. Wskazuje on, iż:

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Od razu zwróć uwagę na jedną rzecz – przepis mówi o ochronie przed wypowiedzeniem w trakcie usprawiedliwionej nieobecności w pracy oraz niemożności rozwiązania bez wypowiedzenia, jeśli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Po pierwsze chodzi tu o to, że pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem, ale już nie przed np. dyscyplinarką. Z kolei w tym drugim przypadku chodzi o możliwość zwolnienia długotrwale chorego pracownika – rozwiązania z nim umowy o pracę w trybie art. 53 kodeksu pracy (wrócimy do tego za chwilę).

Czytaj także: Urlop na żądanie na okresie próbnym

A więc do zapamiętania: kogo nie można zwolnić z pracy? Pracownika w okresie jego usprawiedliwionej nieobecności z pracy. Tyle, że zwolnić za wypowiedzeniem, bo rozwiązać bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych można i w czasie, kiedy pracownik przebywa na urlopie.

Należy podkreślić, iż ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę w czasie urlopu (jak i innej usprawiedliwionej nieobecności) jest wyłączona jeśli pracodawca „łapie” się na przepisy ustawy o zwolnieniach grupowych (ustawy z dnia 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników) i wypowiada umowę z powodu nieleżącego po stronie pracownika. Pracodawca podlega przepisom powyższej ustawy, jeśli zatrudnia co najmniej 20 pracowników.

Kolejny przypadek – ta sama podstawa prawna, czyli art. 41 kodeksu pracy zapewnia ochronę przed wypowiedzeniem pracownikom, którzy w danej chwili korzystają ze zwolnienia lekarskiego. Pracownika na zwolnieniu lekarskim nie można zwolnić za wypowiedzeniem, z zastrzeżeniem powyższego – kiedy pracodawca zwalnia pracownika w ramach np. zwolnienia grupowego.

Jedna uwaga – powołany art. 41 kodeksu pracy zapewnia ochronę przed wypowiedzeniem umowy o pracę w trakcie urlopu wypoczynkowego albo zwolnienia lekarskiego czy innej usprawiedliwionej nieobecności, ale on nie mówi, że wypowiedziana wcześniej umowa o pracę nie może się rozwiązać.

Przykładowo – pracownik przebywa na urlopie wypoczynkowym od 1 do 16 lipca. W dniu 10 lipca pracodawca wezwał go do siebie (nie odwołał pracownika z urlopu, ale nakazał mu na chwilę wpaść do biura) i wręczył pracownikowi wypowiedzenie umowy o prace. To wypowiedzenie obarczone jest błędem (pisaliśmy m.in. tutaj: błąd w wypowiedzeniu umowy o pracę).

Natomiast ono jest wadliwe, ale skuteczne, tzn. jeśli pracownik nie odwoła się do sądu pracy albo pracodawca nie cofnie wypowiedzenia, umowa o pracę rozwiąże się (pisaliśmy m.in. tutaj: cofnięcie wypowiedzenia z powodu ciąży).

W powyższym wypadku pracodawca powinien jednak przypomnieć sobie, kogo nie można zwolnić z pracy i powinien powstrzymać się z wypowiedzeniem do czasu powrotu pracownika z urlopu. W przeciwnym wypadku ryzykuje sprawę w sądzie, oczywiście przegraną, bo wypowiedzenie w sposób oczywisty zostało wręczone, kiedy pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem.

Inny przykład: Pracownik planuje urlop na okres od 1 do 31 lipca. Jeszcze w dniu 25 czerwca pracodawca wezwał pracownika do siebie i wręczył mu wypowiedzenie umowy o pracę, z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia. W takim wypadku umowa o pracę rozwiąże się w dniu 31 lipca (okresy wypowiedzenia liczone w miesiącach kończą się zawsze na koniec miesiąca)

Jak ustalić okres wypowiedzenia umowy o pracę?

A zatem umowa o pracę rozwiąże się w czasie, kiedy pracownik jest jeszcze na urlopie wypoczynkowym, ale samo wypowiedzenie zostało dokonane jeszcze zanim ten urlop się rozpoczął, a więc jeszcze zanim pracownik wpadł w okres ochronny.

Dygresja: zgodnie z art. 30§4 kodeksu pracy w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. A zatem jeśli masz umowę o pracę na czas nieokreślony albo pracodawca zwalnia Cię dyscyplinarnie, musi w swoim oświadczeniu wskazać obiektywną, jasną i prawdziwą przyczynę wypowiedzenia czy dyscyplinarki.

Kiedy nie można zwolnić pracownika? W okresie ochronnym przed emeryturą.

Jeśli pracownikowi brakuje mniej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem. Stosownie do przepisu art. 39 kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

I tu kilka rzeczy do wyjaśnienia – przede wszystkim aktualne pozostają powyższe – czyli pracownik w wieku przedemerytalnym jest chroniony przed wypowiedzeniem, ale nie rozwiązaniem bez wypowiedzenia, np. dyscyplinarnie.

Czytaj także: Zwolnienie lekarskie online za darmo

Druga rzecz – przepis art. 39 kodeksu pracy wskazuje, że w okresie ochronnym przed emeryturą pracodawca nie może wypowiedzieć pracownikowi umowy o pacę, ale jeśli wypowie ją wcześniej, zanim pracownik „wpada” w wiek ochronny przed emeryturą, a data rozwiązania umowy po upływie okresu wypowiedzenia wypada już w czasie okresu ochronnego, to wypowiedzenie będzie ważne i skuteczne – ono zostało wręczone pracownikowi zanim ten okres ochronny się rozpoczął.

I jeszcze jedna ważna sprawa – te 4 lata okresu ochronnego przed emeryturą dotyczą podstawowego wieku emerytalnego, czyli 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Jeśli pracownik ma prawo do wcześniejszej emerytury np. w wieku 55 lat, to te 4 lata ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę dotyczą i tak podstawowego wieku emerytalnego, a więc nie obowiązują w okresie 51 – 55 lat, ale 56 – 60 (kobiety) i 61 – 65 lat (mężczyźni).

Pracownik ma wiek emerytalny, ale na emeryturę iść nie chce – czy można go jakoś zwolnić i zmusić do przejścia na emeryturę?

Teraz ochrona przed wypowiedzeniem związana z rodzicielstwem – ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę w czasie urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, wychowawczego i ojcowskiego.

Czy można zwolnić kobietę w ciąży albo na macierzyńskim? Ciąża i macierzyński chroni przed wypowiedzeniem, ale nie przed dyscyplinarką

Stosownie do przepisu art. 177 §1 kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Odnośnie powyższego, to po pierwsze ta ochrona przed wypowiedzeniem dla kobiety w ciąży nie obowiązuje, jeśli pracuje ona na podstawie umowy o pracę na okres próbny do 1 miesiąca. W taki wypadku można zwolnić kobietę w ciąży drogą wypowiedzenia umowy o pracę.

Po drugie – rozwiązanie umowy o pracę z kobietą w ciąży jest dopuszczalne jedynie w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy. Nie wchodzi tu absolutnie zwolnienie kobiety w ciąży z powodu likwidacji stanowiska pracy. Sama likwidacja stanowiska pracy nie wystarczy – musi być likwidacja zakładu pracy.

Po trzecie – oczywiście można zwolnić kobietę w ciąży dyscyplinarnie. W razie ciężkiego naruszenia przez pracownicę podstawowych obowiązków pracowniczych pracodawca może ją zwolnić bez zachowania okresu wypowiedzenia, drogą dyscyplinarki. Dyscyplinarka to nie wypowiedzenie umowy o pracę, ale właśnie rozwiązanie jej bez zachowania okresu wypowiedzenia, a więc ochrona przed wypowiedzeniem tu nie obowiązuje.

Powyższa zasada dotyczy również sytuacji, w której pracownica przebywa na urlopie macierzyńskim czy rodzicielskim, a także jeśli z tego urlopu korzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko albo pracownik – inny członek najbliższej rodziny.

I wreszcie jeszcze kogo nie można zwolnić z pracy na drodze wypowiedzenia umowy o pracę? Pracownicy czy pracownika korzystających z urlopu wychowawczego. Tutaj ochronę przed wypowiedzeniem na wychowawczym zapewnia przepis art. 186(8) §1 kodeksu pracy (pisaliśmy m.in. tutaj: zwolnienie pracownika na wychowawczym):

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o:

1) udzielenie urlopu wychowawczego – do dnia zakończenia tego urlopu;

2) obniżenie wymiaru czasu pracy – do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.

• 2. W przypadkach, o których mowa w § 1, rozwiązanie przez pracodawcę umowy jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Jak widzisz, wypowiedzenie umowy o pracę pracownicy na wychowawczym jest niedopuszczalne, to jedna z częściej spotykanych w praktyce sytuacji, kogo nie można zwolnić z pracy. Oczywiście możliwe jest zwolnienie pracownicy na wychowawczym dyscyplinarnie.

Oprócz tych wymienionych są jeszcze inne grupy pracowników, podlegających ochronie przed wypowiedzeniem. Są to np. osoby pełniące funkcje w związkach zawodowych, a także osoby podlegające ochronie w oparciu o przepisy branżowe.

Na zakończenie należy dodać, że to, że pracodawca nie może zwolnić pracownika na drodze wypowiedzenia nie oznacza, że pracownik nie może wypowiedzieć umowy o pracę. Pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem, ale sam może umowę o pracę wypowiedzieć.

Oczywiście zawsze i w każdym momencie dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron. Nie ma tu mowy o wypowiedzeniu, a poza tym rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron wymaga zgodnego oświadczenia woli pracownika i pracodawcy, tymczasem wypowiedzenie umowy o pracę to jednostronne oświadczenie woli.

Aha – i nie ma pytania, czy można zwolnić jedynego żywiciela rodziny. Niektórzy pracownicy zadają takie pytanie. Kodeks pracy nie różnicuje pracowników pod tym względem – jedyny żywiciel rodziny jest traktowany tak samo, jak każdy inny pracownik.