Zadaniowy czas pracy jest jednym z systemów czasu pracy, w którym może pracować pracownik. Zadaniowy czas pracy charakteryzuje się tym, że pracownik nie ma wyznaczonych „sztywnych” godzin pracy, np. od 8.00 do 16.00, ale faktyczne godziny jego pracy determinowane są ilością zadań do wykonania.
Zadaniowy czas pracy jest wygodny zarówno dla pracodawcy (choćby ze względu na brak obowiązku prowadzenia pełnej ewidencji czasu pracy), jak i pracownika, który sam decyduje, kiedy i w jakich godzinach będzie wykonywał swoje obowiązki pracownicze.
Nie oznacza to jednak, że zadaniowy czas pracy można stosować wobec każdego pracownika. Siłą rzeczy, w zadaniowym czasie pracy nie mogą pracować pracownicy, których obecność w zakładzie pracy czy innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę niezbędna jest właśnie w wyznaczonych godzinach. Przykładowo trudno wyobrazić sobie pracę urzędników, którzy pracują w zadaniowym czasie pracy.
Oczywiście niektórzy z nich, szczególnie na wysokich stanowiskach kierowniczych, w systemie zadaniowego czasu pracy mogą pracować, ale raczej trudno wyobrazić sobie, aby urzędnik, którego zadaniem jest obsługa petentów w urzędzie, sam decydował, w jakich godzinach będzie wykonywał swoją pracę. Urząd jest czynny w określonych godzinach, a w tych określonych godzinach należy obsługiwać petentów, nie można tu swobodnie decydować o chwili rozpoczęcia i kontynuowania pracy.
Czytaj także: Ile sobót pod rząd można pracować
Podobnie zadaniowy czas pracy nie wchodzi w grę w przypadku pracowników na liniach produkcyjnych, w aptekach, szpitalach czy innych zakładach użyteczności publicznej. Ogólnie rzecz ujmując – są takie zawody i stanowiska pracy, gdzie zadaniowy czas pracy jak najbardziej się sprawdzi i można go stosować, natomiast są również stanowiska, na których w zadaniowym systemie czasu pracy pracować się nie da ze względów obiektywnych.
Czytaj również: Sześciodniowy tydzień pracy
Należy pamiętać, że prawidłowe planowanie i rozliczanie czasu pracy jest jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy. Za naruszenie tego obowiązku pracodawcę mogą czekać konsekwencje finansowe – grzywny, konieczność wypłaty źle naliczonych nadgodzin itp. Zadaniowy czas pracy w pewnym zakresie zwalnia pracodawcę z tych obowiązków – w zadaniowym czasie pracy nie ma szczegółowych grafików, nie ewidencjonuje się godzin rozpoczęcia i zakończenia pracy itp.
Powyższe nie oznacza, że pracownikowi pracującemu w zadaniowym systemie czasu pracy nie należą się urlopy wypoczynkowe czy inne, że nie może on pracować w nadgodzinach itp. Pracownika tego obowiązują dokładnie te same regulacje, które obowiązują pracowników, pracujących w innych systemach czasu pracy, w szczególności obowiązują go również normy czasu pracy – odpowiednio norma dobowa 8 godzin i norma średniotygodniowa 40 godzin.
Sprawdź także: Dofinansowanie z urzędu pracy na pracownika
Zanim omówimy szczegółowo zadaniowy czas pracy, to jedna uwaga – należy wyraźnie odróżnić zadaniowy czas pracy, w którym pracownik sam wyznacza sobie godziny pracy, od systemu ruchomego czasu pracy – w którym pracownik sam niejako wyznacza sobie godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy, ale nie decyduje o tym, jak długo danego dnia będzie pracował i w ogóle w jakich dniach będzie pracował. Ruchomy czas pracy omówimy szczegółowo już niebawem, tymczasem wróćmy do szczegółowego omówienia zadaniowego czasu pracy.
Zadaniowy czas pracy – na czym polega?
Stosownie do przepisu art. 140 kodeksu pracy w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129.
Czytaj także: Nadgodziny 50 i 100
Z powołanego przepisu wprost wynika, iż zadaniowy czas pracy może być stosowany, jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy albo jej organizacją. Przykładowo zatrudniona w firmie księgowa z reguły nie ma na tyle obowiązków, aby codziennie pracować po 8 godzin, za to w niektóre dni ma tych obowiązków tyle, że musi pracować nawet sporo więcej.
Sprawdź także: Co jeśli pracodawca spóźnia się z wypłatą
Przykładowo – do 10 dnia miesiąca musi naliczyć wynagrodzenia, do 15 dnia miesiąca musi naliczyć ZUS, do 20 podatek dochodowy, do 25 podatek VAT, a więc przed tymi terminami ma z reguły sporo więcej pracy.
W jej przypadku zatem rozsądne jest wdrożenie zadaniowego systemu czasu pracy. Jako osoba pracująca na stanowisku samodzielnym sama wówczas ustala, kiedy i w jakie dni pracuje więcej, a w jakie mniej. Należy jednak pamiętać, że ją również obowiązują normy czasu pracy, o czym zresztą wprost mówi powołany art. 140 kodeksu pracy, odnosząc się do art. 129, definiującego normy czasu pracy.
W zadaniowym systemie czasu pracy praca nie jest mierzona liczbą przepracowanych godzin, a liczbą zadań do wykonania. Oznacza to, że jeśli pracownik pracuje w zadaniowym systemie czasu pracy, to może zostać obciążony taką liczbą obowiązków, z którymi w normalnym czasie pracy nie poradzi sobie. W konsekwencji pracuje średnio więcej niż 8 godzin na dobę, a to powoduje przekroczenie norm dobowych i pracę w godzinach nadliczbowych.
Ustalając zatem zakres prac do wykonania pracownika, zatrudnionego w równoważnym czasie pracy należy mieć na względzie to, aby pracownik był w stanie zrealizować te obowiązki w normalnych godzinach pracy.
Taką przesłanką do wdrożenia zadaniowego czasu pracy jest praca w terenie pracownika. Zadaniowy czas pracy często stosowany jest wobec pracowników, zatrudnionych np. na stanowiskach przedstawicieli handlowych. W ich przypadku dużo mniejsze znaczenie mają jakieś wyznaczone godziny pracy, a dużo większe efekty tej pracy – spotkania z klientami, zrealizowane transakcje handlowe itp. W terenie również trudno jest mierzyć realny czas pracy.
Powierzając pracownikowi zadania do wykonania, jeśli pracuje on w zadaniowym systemie czasu pracy, należy mieć na względzie normy z art. 129 kodeksu pracy. Pracodawca nie może zatem dowolnie obciążać pracownika zadaniami, ale musi mieć na względzie nie tylko normy dobową i średniotygodniową czasu pracy ale również prawo pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego.
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 października 2015 roku sygn. I PK 9/15 określenie w systemie zadaniowym przez pracodawcę zakresu obowiązków w sposób uniemożliwiający ich wykonanie w obowiązującym pracownika wymiarze czasu pracy, uzasadnia roszczenie o dodatkowe wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.
Sam czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań pracodawca ustala w porozumieniu z pracownikiem. W praktyce nie oznacza to, że pracownik musi się na to zgodzić – chodzi tu bardziej o konsultację niż uzgodnienie liczby zadań. Brak zgody pracownika nie powoduje, że ustalenie jest nieważne, natomiast ustalając liczbę zadań do wykonania pracownikowi, zatrudnionemu w zadaniowym czasie pracy pracodawca musi mieć na względzie ograniczenia, wynikające z norm czasu pracy, odpoczynków dobowych i tygodniowych itp.
Zadaniowy czas pracy charakteryzuje się tym, że pracownik sam ustala liczbę godzin pracy jaką przeznaczy na te zadania. W konsekwencji niektórzy pracodawcy wdrażają zadaniowy czas pracy z myślą o omijaniu przepisów o czasie pracy, wymagając od pracownika, aby rozliczał się z osiągniętych efektów ekonomicznych. Takie założenie jest niedopuszczalne. Samo wdrożenie zadaniowego systemu czasu pracy jest dla pracodawcy z pewnością wygodne, ale nie może odbywać się na zasadach pełnej dowolności wszystkich ustaleń.
Zadaniowy czas pracy wdraża się w regulaminie pracy, informacji o warunkach zatrudnienia, można go również wdrożyć w samej umowie o pracę. Pracodawca musi jednak pamiętać, że w tym ostatnim wypadku, jeśli chce zmienić stosowany wobec pracownika zadaniowy system czasu pracy na inny, to wymaga to zmiany umowy, a zatem sporządzenia odpowiedniego aneksu do umowy, a jeśli pracownik na aneks się nie zgadza, konieczne może być wypowiedzenie zmieniające warunki pracy.
Skoro bowiem system zadaniowego czasu pracy został zapisany w umowie o pracę, staje się niejako warunkiem zatrudnienia, a jego zmiana wiąże się ze zmianą umowy. Sam zadaniowy system czasu pracy można wdrożyć również w obwieszczeniu. Formalnie przepisy kodeksu pracy nie nakazują, aby jego wdrożenie odbywało się poprzez stosowny zapis w umowie o pracę, ale to nie oznacza, że nie można zadaniowego czasu pracy wdrożyć w przypadku pracownika właśnie w zawartej z nim umowie.
Zadaniowy system czasu pracy jest dla pracodawcy korzystny z punktu widzenia prowadzenia dokumentacji, związanej z czasem pracy. Dla pracownika, zatrudnionego w zadaniowym systemie czasu pracy nie ma obowiązków sporządzania grafików czy rozkładów czasu pracy, choć można oczywiście sporządzać takie grafiki uproszczone, wskazując nie konkretne godziny pracy, ale np. konkretne dni pracy.
Co więcej, dla pracowników zatrudnionych w zadaniowym czasie pracy nie prowadzi się pełnej ewidencji czasu pracy. Wystarczająca jest ewidencja uproszczona, gdzie zaznacza się nieobecności chorobowe, urlopowe, dni wolne za pracę w sobotę itp.
Zadaniowy czas pracy – korzyści
Zadaniowy czas pracy sprzyja wykorzystywaniu przez pracownika jego czasu pracy do maksimum. Jeśli bowiem pracownik może osiągnąć pewien założony efekt (zrealizować zadanie) w odpowiednio krótkim czasie, bez szkody dla tego zadania, to będzie chciał z pewnością „mieć je jak najszybciej z głowy”. Taki zadaniowy system czasu pracy ma również swoje minusy – pracownik pracujący w tym systemie czasu pracy nie jest tak szczegółowo kontrolowany, jak pozostali pracownicy, musi również wykazywać pewne pożądane cechy charakteru, jak samodyscyplina. Ta ostatnia jest szczególnie ważna tam, gdzie praca pracownika wynagradzana jest stałą stawką, bez względu na ilość wykonanej pracy.
Podsumowując – zadaniowy czas pracy jest korzystny dla obu stron (pracodawcy i pracownika). Pracodawcy pozwala na uniknięcie kilku obowiązków, związanych z czasem pracy pracownika czy ewidencją tego czasu pracy, z kolei pracownikowi pozwala na większą swobodę w planowaniu swojej pracy. System ten wiąże się jednak z pewnymi ograniczeniami – nie da się go stosować do każdego rodzaju pracy, należy również przy wdrażaniu i stosowaniu tego systemu pamiętać o normach dobowych i innych ograniczeniach, związanych choćby z odpoczynkiem dobowym czy tygodniowym pracownika.
Generalnie zadaniowy czas pracy opłaca się wprowadzać, jeśli rodzaj pracy wskazuje, że będzie ona wykonywana poza normlanymi godzinami funkcjonowania zakładu pracy, jeśli zapotrzebowanie na pracę pracownika jest zmienne i uzależnione od np. dnia miesiąca, pracodawca nie musi mieć pełnej kontroli nad pracownikiem czy też jeśli ta kontrola jest utrudniona choćby ze względu na fakt, że pracownik pracuje w terenie.
