Ciąża na urlopie wychowawczym – czy należy się zasiłek chorobowy i macierzyński?

Ciąża na urlopie wychowawczym oznacza dla pracownicy pewne zmiany. To również spore zamieszanie dla jej pracodawcy – zapowiadająca się kolejna dłuższa nieobecność pracownicy, a być może i konieczność wypłacenia wynagrodzenia chorobowego za pierwsze 33 dni zwolnienia lekarskiego itp. Ciąża na urlopie wychowawczym ma wpływ na pewne uprawnienia pracownicy, ale musi ona o kilku kwestiach wiedzieć.

Ciąża na urlopie wychowawczym oznacza kolejny urlop macierzyński i rodzicielski oraz – pod pewnymi warunkami – prawo do pewnych świadczeń. Niejedna pracownica, która urodziła dziecko dość szybko planuje urodzić kolejne i zdarza się, że zachodzi w ciążę jeszcze w czasie, w którym korzysta z urlopu wychowawczego.

Przyszła mama musi jednak wiedzieć, że ciąża na urlopie wychowawczym niekoniecznie oznacza te same świadczenia, jakie przysługiwały jej w związku z poprzednią ciążą i porodem.

Przede wszystkim ciąża na urlopie wychowawczym nie przerywa z automatu tego urlopu wychowawczego. To nie jest tak, że jak pracownica zachodzi w ciążę na urlopie wychowawczym, to ten urlop wychowawczy zostaje przerwany. Co więcej, aby nabyła ona prawo do wynagrodzenia chorobowego czy potem zasiłku chorobowego za czas zwolnienia lekarskiego w czasie urlopu wychowawczego, musi ona ten urlop wychowawczy formalnie przerwać.

Pracownica musi o tym pamiętać, zastanawiając się, kiedy powiedzieć pracodawcy o ciąży. Jeśli to ciąża na urlopie wychowawczym, to najlepiej pracodawcy powiedzieć o ciąży jak najszybciej, bo może to mieć wpływ choćby na to, co się należy na zwolnieniu lekarskim w ciąży. Dlaczego to takie ważne?

Sprawdź także: Kiedy ZUS wypłaca L4

Zwróć uwagę na przepis art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zwanej potocznie ustawą zasiłkową). Stosownie do powołanego przepisu:

Zasiłek chorobowy nie przysługuje również za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie urlopu wychowawczego.

Oznacza to, że ciąża na urlopie wychowawczym nie oznacza automatycznie, że pracownica nabywa prawo do wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku chorobowego (o wynagrodzeniu chorobowym więcej tutaj: wynagrodzenie chorobowe od pensji minimalnej, o zasiłku chorobowym więcej z kolei tutaj: zasiłek chorobowy 2021).

Aby pracownica, która zaszła w ciążę w czasie urlopu wychowawczego i poszła na zwolnienie lekarskie w ciąży nabyła prawo do wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku chorobowego, musi przerwać urlop wychowawczy.

A przerwać go może na dwa sposoby – za zgodą pracodawcy w każdym czasie, a bez zgody pracodawcy za uprzednim 30-dniowym poinformowaniem pracodawcy, że przerwa urlop wychowawczy i wraca do pracy. Mówi o tym wprost przepis art. 186(3) kodeksu pracy.

Ciąża na urlopie wychowawczym a wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy

Ciąża na urlopie wychowawczym uprawnia oczywiście pracownicę do tego, aby poszła na zwolnienie lekarskie. Najlepiej zrobić to w ten sposób, że pracownica ustala z pracodawcą termin powrotu do pracy i od tego dnia idzie na zwolnienie lekarskie w ciąży.

Ona nie musi wracać do pracy, w sensie przepracować efektywnie np. jednego dnia i dopiero wtedy iść na zwolnienie lekarskie. Może iść na zwolnienie lekarskie w ciąży od razu od dnia, w którym miała powrócić do pracy – urlop wychowawczy zakończył się bowiem dzień wcześniej.

W takim wypadku pracownica nabywa prawo do wynagrodzenia chorobowego 100% podstawy i potem zasiłku chorobowego 100% podstawy od pierwszego dnia tego zwolnienia. Nie obowiązuje jej tu okres wyczekiwania (pisaliśmy o nim m.in. tutaj: L4 w pierwszym miesiącu pracy).

O tym, w jakiej wysokości będzie to świadczenie, poczytasz szerzej w tym artykule: ile dostanę na zwolnieniu lekarskim w ciąży. W każdy razie wysokość świadczenia chorobowego w ciąży zostaje ustalona od tzw. podstawy, czyli zgodnie z art. 36 ustawy zasiłkowej średniego wynagrodzenia z 12 miesięcy poprzedzającego zwolnienie lekarskie.

Oczywiście w czasie wychowawczego pracownica nie otrzymuje normalnego wynagrodzenia, a więc może się okazać, że nie będzie z czego policzyć średniej, jeśli te ostatnie 12 miesięcy przebywała ona na urlopie wychowawczym.

W takiej sytuacji podstawa do świadczenia chorobowego w ciąży będzie naliczona od pensji, przysługującej pracownicy (pisaliśmy m.in. tutaj: pracodawca płaci pod stołem oraz tutaj: zatrudnienie na czarno – co grozi pracownikowi i co pracownik traci).

To wynagrodzenie chorobowe w ciąży a potem zasiłek chorobowy w ciąży przysługują pracownicy do dnia porodu. Dzień porodu jest co do zasady pierwszym dniem, za jaki pracownicy należy się zasiłek macierzyński (pisaliśmy m.in. tutaj: podwyższenie zasiłku macierzyńskiego).

Jeśli przyszła mama planuje wykorzystać część urlopu macierzyńskiego jeszcze przed porodem (co w praktyce zdarza się bardzo rzadko), to może wykorzystać do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego jeszcze przed przewidywaną datą porodu – pozwala na to przepis art. 180 §2 kodeksu pracy.

Uprzedzając nieco – jeśli pracownica nie decyduje się od razu na urlop rodzicielski bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, to Za czas urlopu macierzyńskiego przysługuje jej zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy.

Jeśli o udzielenie urlopu rodzicielskiego będzie ubiegać się z dołu, czyli pod koniec urlopu macierzyńskiego, to za pierwsze 6 tygodni urlopu rodzicielskiego (który może trwać 32 albo 34 tygodnie) pracownicy należy się nadal zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy, a za kolejne 26 tygodni zasiłek macierzyński w wysokości 60% podstawy.

Inaczej będzie, jeśli pracownica po porodzie złoży wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego w całości bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. W takim wypadku za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego przysługuje jej zasiłek macierzyński 80% podstawy.

Kończąc urlop rodzicielski pracownica może wrócić do pracy, może bezpośrednio po urlopie rodzicielskim skorzystać z przysługującego jej urlopu wypoczynkowego, ale może też złożyć wniosek o urlop wychowawczy i korzystać z niego.

Czytaj także: Urlop na żądanie umowa na 3 miesiące

Ciąża na urlopie wychowawczym będzie wymagać od pracownicy podjęcia pewnych działań – przerwania urlopu wychowawczego, jeśli pracownica np. chce korzystać ze zwolnienia lekarskiego w ciąży (ile pracownik może chorować).

W każdym razie ciąża na urlopie wychowawczym, aby uprawniała pracownicę do wynagrodzenia chorobowego i potem zasiłku chorobowego musi być związana z przerwaniem urlopu wychowawczego. Oczywiście nie jest to obowiązkowe, ale, jak pisaliśmy powyżej, ciąża na wychowawczym sama z siebie nie przerywa urlopu wychowawczego i nie daje pracownicy prawa do wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku chorobowego „z automatu”.

Urlop wychowawczy jest okresem, w którym pracownica podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu oraz zdrowotnemu, ale nie otrzymuje w tym czasie wynagrodzenia. A skoro nie otrzymuje wynagrodzenia, to ciąża na urlopie wychowawczym nie uprawnia jej do żadnego świadczenia chorobowego, dopóki ten urlop wychowawczy nie zakończy się albo pracownica nie przewie urlopu wychowawczego.

Pracownica będąca w ciąży i jednocześnie korzystająca z urlopu wychowawczego, jeśli nie podejmie żadnych kroków (czyli nie przerwie urlopu wychowawczego), to do dnia porodu nie otrzyma żadnego świadczenia, a od dnia porodu – jak pisaliśmy wyżej – otrzyma zasiłek macierzyński.

Bardzo ważna rzecz – ciąża na urlopie wychowawczym może być powodem, dla którego lekarz wystawi pracownicy zwolnienie lekarskie z kodem B. To zwolnienie pojawi się na PUE – Profilu Usług Elektronicznych ZUS. Pracodawca zatem dowie się o ciąży (chyba, że lekarz na zwolnieniu lekarskim kodu B nie wskazał), ale to nie oznacza, że pracownica od tego dnia nabywa prawo do jakiegokolwiek świadczenia – przypominamy, aby nabyła ona prawo do świadczeń chorobowych w związku ze zwolnieniem lekarskim w ciąży, musi przerwać urlop wychowawczy.

Może się okazać, że urlop wychowawczy zakończy się przed porodem. W takim wypadku pracownica, jeśli nie idzie na zwolnienie lekarskie w ciąży, będzie musiała wrócić do pracy. Natomiast ciąża na urlopie wychowawczym i przerwanie tego urlopu wychowawczego ma dla pracownicy jeszcze kilka aspektów, związanych nie tylko z wynagrodzeniem chorobowym czy zasiłkiem chorobowym w ciąży.

Ciąża na urlopie wychowawczym a urlop wypoczynkowy

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na przepis art. 155(2) §1 ust. 1 kodeksu pracy. Okres urlopu wychowawczego pomniejsza pracownicy wymiar urlopu wypoczynkowego. Generalnie prawo do urlopu wypoczynkowego za dany rok pracownica nabywa z dniem 1 stycznia danego roku. Nie nabywa tego prawa do urlopu wypoczynkowego jednak, jeśli przebywa na urlopie wychowawczym. A więc skrócenie okresu wychowawczego ma ten skutek, że ten urlop wychowawczy przestanie pomniejszać urlop wypoczynkowy pracownicy.

Za czas urlopu wychowawczego pracownica nie nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego. Za czas zwolnienia lekarskiego natomiast i potem urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego nabywa normalnie prawo do urlopu wypoczynkowego. Już z tego powodu choćby ciąża na urlopie wychowawczym może skłaniać pracownicę do przerwania urlopu wychowawczego (za zgodą pracodawcy czy bez jego zgody) i korzystania ze zwolnienia lekarskiego w ciąży.

Jest jeszcze kilka ważnych dla przyszłej mamy kwestii. Co do zasady okres urlopu wychowawczego jest okresem, w którym pracownica jest chroniona przed wypowiedzeniem umowy o pracę (pisaliśmy m.in. tutaj: czy można zwolnić kobietę w ciąży).

Podsumowując – ciąża na urlopie wychowawczym nie przerywa automatycznie urlopu wychowawczego oraz nie nadaje automatycznie pracownicy prawa do jakichkolwiek świadczeń pieniężnych. Aby ciąża na urlopie wychowawczym i zwolnienie lekarskie w czasie tej ciąży uprawniały pracownicę do wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku chorobowego, urlop wychowawczy musi zostać przerwany. Przerwanie urlopu wychowawczego nie tylko pozwoli pracownicy korzystać z płatnego L4 w ciąży, ale również nie będzie negatywnie wpływać na wymiar urlopu wypoczynkowego.

W praktyce może się zdarzyć, że cały cykl powtórzy się nawet kilka razy: ciąża – zwolnienie lekarskie – poród – urlop macierzyński – urlop rodzicielski – urlop wychowawczy – ciąża na urlopie wychowawczym i przerwanie wychowawczego w związku ze zwolnieniem lekarskim – poród itd. Powstaje zatem pytanie, czy pracodawca nie straci przypadkiem cierpliwości i w taki czy inny sposób nie zwolni pracownicy?

Czy pracownica korzystająca z urlopów związanych z macierzyństwem i rodzicielstwem jest chroniona przed wypowiedzeniem umowy o pracę czy rozwiązaniem jej bez wypowiedzenia? Pisaliśmy po części tutaj: pracownik często choruje – czy można go zwolnić, przyjrzyjmy się szerzej tematyce ochrony pracownicy.

Zgodnie z art. 186(3) kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego – do dnia zakończenia tego urlopu oraz obniżenie wymiaru czasu pracy – do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.

W razie, gdyby pracodawca wypowiedział umowę o pracę pracownicy na wychowawczym, to wypowiedzenie to jest obarczone błędem i pracownica, jeśli odwoła się do sądu pracy, z pewnością taką sprawę wygra i sąd pracy przywróci ją do pracy (pisaliśmy m.in. tutaj: błąd w wypowiedzeniu umowy o pracę czy jest ono ważne).

W każdym razie – urlop wychowawczy chroni pracownicę przed wypowiedzeniem jej umowy o pracę. Nie zawsze jednak. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę na urlopie wychowawczym z przyczyny leżącej po stronie pracownicy. Może natomiast wypowiedzieć ją z przyczyny, leżącej po stronie pracodawcy oraz rozwiązać bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracownicę podstawowych obowiązków pracowniczych (zwolnienie dyscyplinarne).

W każdym razie – jeśli przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę pracownicy na wychowawczym jest np. likwidacja zakładu pracy czy stanowiska pracy, to wypowiedzenie jest dopuszczalne (pisaliśmy m.in. tutaj: ciąża a likwidacja zakładu pracy).

Tyle, że likwidacja stanowiska pracy uprawnia pracodawcę do wypowiedzenia umowy o pracę, jeśli podlega regulacjom tzw. ustawy o zwolnieniach grupowych – ustawy z dnia 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Stosownie do art. 5 ust. 1 wskazanej ustawy przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia nie stosuje się art. 38 i 41 kodeksu pracy, z zastrzeżeniem ust. 2–4, a także przepisów odrębnych dotyczących szczególnej ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy. A zatem nie ma tu zastosowania także art. 186(8) kodeksu pracy.

W razie zwolnienia grupowego, pracodawca może więc wypowiedzieć umowę o pracę także osobie korzystającej z urlopu wychowawczego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 24 października 2012 roku sygn. I PK 126/12, pracownica nie podlega ochronie z art. 186(8) k.p. – ponieważ wyłącza ją art. 5 ust. 1 ww. ustawy – jeżeli firma prawidłowo zastosowała postanowienia regulaminu zwolnień grupowych i zwolniła ją zgodnie z ustalonymi przez siebie zasadami redukcji.

Czytaj także: Zwolnienie lekarskie online za darmo

Oczywiście pracownica korzystająca z urlopu wychowawczego może wypowiedzieć umowę o pracę – sama jest chroniona przed wypowiedzeniem, ale przepisy prawa pracy nie zakazują jej samej złożenia wypowiedzenia (pisaliśmy więcej m.in. tutaj: wypowiedzenie umowy na wychowawczym).

Ciąża na urlopie wychowawczym i związane z nią zwolnienie lekarskie po przerwaniu urlopu wychowawczego dają pracownicy ochronę przed wypowiedzeniem umowy o pracę, o której mowa w art. 41 kodeksu pracy: pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Generalnie zatem – urlop wychowawczy i ciąża w czasie urlopu wychowawczego połączona ze zwolnieniem lekarskim po przerwaniu tego urlopu wychowawczego dają pracownicy ochronę przed wypowiedzeniem umowy o pracę, ale nie chronią jej przed np. dyscyplinarką.

Przykładowo – pracodawca dowiedział się, że pracownica korzystająca z urlopu wychowawczego trwale zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Na podstawie art. 186(2) §2 kodeksu pracy pracodawca wezwał pracownicę do powrotu do pracy w wyznaczonym dniu. Ta jednak w tym dniu w pracy się nie stawiła.

Po kilku dniach pracodawca stwierdził, iż pracownica naruszyła w sposób ciężki swój podstawowy obowiązek przestrzegania czasu pracy (pisaliśmy m.in. tutaj: porzucenie pracy co grozi pracownikowi) i zwolnił pracownicę dyscyplinarnie.

Ciąża na urlopie wychowawczym chroni pracownicę przed wypowiedzeniem umowy o pracę na podstawie art. 177 §1 kodeksu pracy. Może się natomiast okazać, że np. w czasie, gdy pracownica będąca w ciąży przebywa na zwolnieniu lekarskim, zakład pracy został zlikwidowany.

Siłą rzeczy zatem umowa o pracę z pracownicą została rozwiązana, ale nadal zachowuje ona zasiłek chorobowy po rozwiązaniu umowy o pracę a potem zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego (pisaliśmy m.in. tutaj: zasiłek macierzyński po rozwiązaniu umowy o pracę oraz tutaj: czy po rozwiązaniu umowy należy się nadal zasiłek macierzyński).

Oczywiście ciąża w czasie urlopu wychowawczego nie zakazuje rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron.

Ciąża na urlopie wychowawczym niekoniecznie musi być planowana. Może się zdarzyć sytuacja, w której pracownica przebywająca na urlopie wychowawczym wypowie pracodawcy umowę o pracę, a następnie w czasie trwania okresu wypowiedzenia (pisaliśmy więcej m.in. tutaj: okresy wypowiedzenia jak liczyć) dowie się, że jest w ciąży. Pracownica może zatem swoje wypowiedzenie cofnąć i pracodawca to cofnięcie wypowiedzenia z powodu ciąży musi uwzględnić.

Jeszcze jedna ważna rzecz – ciąża na urlopie wychowawczym nie musi wiązać się od razu ze zwolnieniem lekarskim. Przebywająca na urlopie wychowawczym pracownica może nadal być aktywna zawodowo – może np. podjąć zatrudnienie u dotychczasowego czy innego pracodawcy czy też zatrudnić się na umowie zlecenia (pisaliśmy więcej tutaj: umowa zlecenia na urlopie wychowawczym).

Tyle, że nie zawsze będzie to dla niej opłacalne – ciąża na urlopie wychowawczym, połączona ze zwolnieniem lekarskim i przerwaniem urlopu wychowawczego uprawnia pracownicę do wynagrodzenia chorobowego, a następnie zasiłku chorobowego.

No i należy pamiętać o tym, o czym wspomnieliśmy wcześniej. Jeśli pracownica zadaje sobie pytanie: jestem na wychowawczym i zaszłam w ciążę – co robić, to powinna o swojej ciąży poinformować pracodawcę, uzgodnić z nim termin przerwania wychowawczego i następnie może ona korzystać ze zwolnienia lekarskiego, nie tracąc tym samym na urlopie wychowawczym. Za czas urlopu wychowawczego nie nabywa prawa do urlopu wypoczynkowego, chyba, że prawo to nabyła przed rozpoczęciem urlopu wychowawczego. W tym zakresie urlop wychowawczy jest traktowany tak samo, jak urlop bezpłatny (pisaliśmy m.in. tutaj: co pracownik traci na urlopie bezpłatnym).

Niebawem kolejne artykuły związane na temat: uprawnienia pracownicze związane z rodzicielstwem.