Kara pieniężna dla pracownika (czy jak to niektórzy potocznie mówią: kara finansowa) jest jednym z rodzajów kar porządkowych, jakie pracodawca może nałożyć na pracodawcę. Przepis art. 108 kodeksu pracy przewiduje trzy rodzaje kar, jakie można wymierzyć pracownikowi, jeśli ten narusza podstawowe obowiązki pracownika.
Są to: upomnienie, nagana i właśnie kara pieniężna dla pracownika. O ile upomnienie czy nagana mogą zostać nałożone w zasadzie za każde udowodnione naruszenie obowiązków, tak kara pieniężna – kara finansowa – może zostać nałożona jedynie w szczególnych przypadkach.
Stosownie do przepisu art. 108 §2 kodeksu pracy za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną.
O tym należy pamiętać – kara pieniężna dla pracownika nie może zostać wymierzona za dowolne wykroczenie pracownicze, a jedynie te, wskazane w powyższym przepisie. Od razu należy też podkreślić jedną ważną rzecz – jeśli za któreś z tych przewinień, np. za spożywanie alkoholu w miejscu pracy zostanie wymierzona kara pieniężna dla pracownika, to nie oznacza to, że za to samo przewinienie pracodawca nie może pracownika zwolnić, nawet w trybie natychmiastowym (pisaliśmy więcej tutaj: za co pracodawca może zwolnić dyscyplinarnie).
Kara pieniężna dla pracownika – za co pracodawca może finansowo ukarać pracownika?
Powstaje pytanie, czy za np. spóźnienie do pracy pracodawca może nałożyć na pracownika karę pieniężną? Jeśli to spóźnienie jest usprawiedliwione to oczywiście nie może. Z kolei czy takie spóźnienie do pracy może zostać uznane za opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia? Jeśli to spóźnienie nie jest jakoś specjalnie duże, zdarzyło się po raz pierwszy itp., to kara pieniężna dla pracownika – kara finansowa dla pracownika raczej nie wchodzi w grę.
Inaczej będzie oczywiście, jeśli pracownik w trakcie dniówki pracowniczej opuścił zakład pracy bez uzgodnienia tego z pracodawcą. Oczywiście jest coś takiego, jak wyjścia prywatne w godzinach pracy, ale wymagają one po pierwsze zgody pracodawcy, a po drugie odpracowania. Wyjście prywatne bez zgody pracodawcy nie tylko może powodować niedopracowanie godzin pracy, ale również skończyć się dla pracownika nawet dyscyplinarką, a nie tylko karą pieniężną.
Kara pieniężna dla pracownika nie musi zostać poprzedzona wymierzeniem pracownikowi innego rodzaju kary – upomnienia czy nagany. Jeśli pracownik naruszył ewidentnie te obowiązki, za które kara pieniężna dla pracownika może zostać wymierzona, pracodawca może tę karę finansową nałożyć na pracownika od razu, nie musi wcześniej „wyczerpać” jakiś innych rodzajów kar.
Od razu też jedna ważna uwaga. Kara pieniężna dla pracownika nie polega na tym, że pracodawca tytułem kary pozbawia pracownika np. premii czy innego składnika wynagrodzeń (pisaliśmy m.in. tutaj premia uznaniowa i premia regulaminowa).
Nie może też być tak, że pracodawca, chcąc ukarać go karą finansową, po prostu informuje pracownika, że jego wynagrodzenie za dany miesiąc, wobec przewinienia pracownika, zostanie obniżone (pisaliśmy o tym: obniżenie wynagrodzenia bez zgody pracownika oraz tutaj: czy pracownik może dostać na rękę mniej niż minimalna).
Procedura nałożenia kary na pracownika jest dość sformalizowana – powiemy o niej więcej za chwilę, natomiast musisz pamiętać, że kara finansowa dla pracownika nie może polegać na tym, że pracownik zostaje ukarany odebraniem mu jakiegoś składnika wynagrodzenia za pracę. Sama zresztą kara pieniężna dla pracownika , zgodnie z art. 108 §3 kodeksu pracy:
Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1-3.
A zatem kara pieniężna dla pracownika nie może przekraczać jednej dniówki netto pracownika (o wynagrodzeniach brutto – netto poczytasz tutaj: minimalne wynagrodzenie 2021 od brutto do netto oraz tutaj: pensja minimalna netto na pół etatu). Karę pieniężną, jeśli pracodawca ją nałożył na pracownika, potrąca się z pensji pracownika. Kwotą wolną od potrąceń w tym wypadku jest 90% wynagrodzenia pracownika.
Zgodnie z art. 87(1) §1 ust. 3 kodeksu pracy kara pieniężna dla pracownika może zostać potrącona z wynagrodzenia bez zgody pracownika, ale jedynie do wysokości 90% minimalnego wynagrodzenia za pracę netto. W 2021 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 2800 zł brutto.
Sprawdź także: Ile dni pracodawca może się spóźnić z wypłatą?
Kara pieniężna dla pracownika czy w ogóle wpływ z kar pieniężnych pracodawca ma obowiązek przeznaczyć na cele, związane z BHP w zakładzie pracy. Tu nie chodzi o to, że jeśli pracodawca nakłada na pracownika karę finansową, to dzięki temu zaoszczędzi – te pieniądze, które tytułem kary pieniężnej pracodawca potrącił pracownikowi z wynagrodzenia, należy przeznaczyć na poprawę warunków BHP w zakładzie pracy, np. na zakup gaśnic czy apteczek, szkolenia BHP i inne cele związane z szeroko pojmowanym BHP (pisaliśmy m.in. tutaj: praca na czarno – co grozi pracownikowi i pracodawcy).
Pamiętaj, jeśli pracodawca grozi ci karą pieniężną dla pracownika w ten sposób, że np. chce pozbawić Cię należnej premii itp., a do tego jeszcze nie stosuje kodeksowej procedury nałożenia kary, to takie działania pracodawcy możesz zgłosić w Państwowej Inspekcji Pracy. Należy pamiętać, że zgodnie z art. 281 §1 ust. 4 kodeksu pracy kto będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu stosuje wobec pracowników inne kary niż przewidziane w przepisach prawa pracy o odpowiedzialności porządkowej pracowników podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.
Nie obawiaj się zatem, że nałożona na Ciebie (w przypadku ewentualnego wykroczenia pracowniczego) kara pieniężna dla pracownika będzie dowolna – ona jest ściśle regulowana przepisami kodeksu pracy. A teraz coś o samej procedurze nałożenia kary – będziemy trzymać się tematu i opiszemy procedurę nałożenia kary pieniężnej dla pracownika, ale taka sama procedura dotyczy oczywiście innych kar – upomnienia i nagany.
Aha – jeśli jesteś pracodawcą pamiętaj, aby kar pieniężnych dla pracowników nie nakładać zbyt dowolnie – jak widzisz, art. 281 §1 ust. 4 dalej Państwowej Inspekcji Pracy możliwość surowego ukarania za takie nielegalne kary finansowe dla pracowników.
Kara pieniężna dla pracownika – procedura nałożenia
Kara pieniężna dla pracownika nakładana jest w odpowiednim trybie, a pracodawca jest tu związany kodeksowymi terminami. Przede wszystkim za jedno przewinienie pracownicze pracodawca może nałożyć na pracownika tylko jedną karę finansową. Kolejna ważna rzecz – kara pieniężna dla pracownika nie może na niego zostać nałożona po upływie 2 tygodni od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o naruszeniu pracownika, a po 3 miesiącach od naruszenia to wykroczenie pracownicze przedawnia się – pracodawca po tych 3 miesiącach już w ogóle nie może zastosować kary.
Jeśli taka kara pieniężna po 3 miesiącach od przewinienia pracowniczego zostanie mimo wszystko nałożona, to po wyczerpaniu całej procedury w zakładzie pracy, jeśli pracownik odwoła się do sądu pracy od nałożonej kary pieniężnej dla pracownika, to sąd z pewnością taką karę uchyli, a potrąconą pracownikowi część wynagrodzenia za pracę nakaże zwrócić.
Przykładowo – pracownik w dniu 10 lutego samowolnie opuścił zakład pracy w godzinach pracy. Pracodawca dowiedział się o tym w dniu 13 lutego. Od tego dnia licząc pracodawca ma 14 dni na nałożenie na pracownika kary pieniężnej. Z kolei po upływie 3 miesięcy, czyli po 9 maja kara pieniężna dla pracownika nie może zostać zastosowana – przewinienie pracownika przedawniło się.
Dobrze. Załóżmy, że pracodawca o przewinieniu pracownika dowiedział się tego samego dnia. Jak wygląda procedura nałożenia kary pieniężnej? Otóż zgodnie z art. 109 §2 kodeksu pracy kara pieniężna dla pracownika może zostać na niego nałożona dopiero po uprzednim wysłuchaniu pracownika – pracodawca musi po prostu dać pracownikowi szansę na usprawiedliwienie swojego przewinienia, w jakimś zakreślonym terminie.
To wysłuchanie pracownika może odbyć się zarówno ustnie, jak i pisemnie. Jeśli wysłuchanie pracownika odbywa się ustnie, z rozmowy sporządza się notatkę urzędową, która staje się częścią dokumentacji pracowniczej i po nałożeniu kary zostaje załączona do części D akt osobowych).
Certyfikowane szkolenia online
Pracownik musi mieć możliwość usprawiedliwienia się, a nie ma natomiast takiego obowiązku. Jeśli nie chce zostać wysłuchany, pracodawca nie może go do tego zmuszać. W każdym razie decyzję o nałożeniu kary pieniężnej dla pracownika pracodawca podejmuje po uprzednim wysłuchaniu pracownika.
Nałożenie kary pieniężnej na pracownika polega na poinformowaniu go na piśmie o tej karze. W piśmie tym pracodawca musi szczegółowo opisać, na czym polega wykroczenie pracownika i naruszenie przez niego obowiązków pracowniczych (więcej o tym znajdziesz tutaj: zakres czynności pracownika). Ta informacja dla pracownika o nałożonej karze pieniężnej musi również zawierać pouczenie o możliwości wniesienia sprzeciwu od nałożonej kary.
Odpis zawiadomienia o nałożonej karze załącza się do części D akt osobowych pracownika, a po roku nienagannej pracy usuwa z akt osobowych bezpowrotnie. Kara pieniężna nałożona na pracownika zaciera się.
Jeśli w ocenie pracownika kara pieniężna dla pracownika została na niego nałożona z naruszeniem przepisów, pracownik w ciągu 7 dni od dnia poinformowania go o tej karze może wnieść sprzeciw. Sprzeciw wnosi do pracodawcy. Pracodawca ma z kolei 14 dni na ustosunkowanie się do sprzeciwu pracownika.
Teraz bardzo ważna rzecz. Jeśli została zastosowana kara pieniężna dla pracownika, pracownik wniósł sprzeciw, a w ciągu tych 14 dni pracodawca w żaden sposób nie ustosunkował się do sprzeciwu, to znaczy, że sprzeciw pracownika uwzględnił. Pracodawca nie może milczeć, jeśli chce utrzymać w mocy nałożoną na pracownika karę porządkową. Musi pracownika poinformować, że sprzeciw odrzucił i kara pieniężna dla pracownika zostaje utrzymana w mocy.
Oczywiście pracodawca może również uwzględnić sprzeciw pracownika, a wówczas kara finansowa dla pracownika jest anulowana – w tym sensie, że z akt osobowych znikają jakiekolwiek dokumenty dotyczącej tej kary, nie jest ona również potrącana z wynagrodzenia pracownika.
Dobrze. Załóżmy, że pracodawca nie uwzględnił sprzeciwu pracownika i kara finansowa pieniężna dla pracownika zostaje utrzymana. Co może zrobić pracownik? Otóż pracownik może odwołać się od nałożonej kary pieniężnej do sądu pracy. Ma na to 14 dni od dnia, w którym pracodawca poinformował pracownika o odrzuceniu jego sprzeciwu od nałożonej kary porządkowej.
Jeśli pracownik nie został o tym terminie pouczony, to ma prawo odwołać się do sądu pracy od nałożonej kary pieniężnej również po tym terminie, składając jednocześnie wniosek o przywrócenie terminu na odwołanie się do sądu pracy.
Jak wspomnieliśmy, jeśli sąd pracy przyzna rację pracownikowi, kara pieniężna dla pracownika zostaje uchylona, a zgodnie z art. 112 §3 kodeksu pracy w razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi równowartość kwoty tej kary.
Bardzo ważna rzecz – jeśli została zastosowana kara pieniężna dla pracownika, pracownik został o niej poinformowany, ale nie złożył sprzeciwu od nałożonej kary, to nie może odwołać się do sądu pracy. Warunkiem możliwości odwołania się do sądu pracy jest uprzednie wyczerpanie całej procedury odwoławczej, czyli wniesienie sprzeciwu od nałożonej kary porządkowej.
Podsumowując. Kara pieniężna dla pracownika jest jednym z rodzajów kar, jakie pracodawca może nałożyć na pracownika, pociągając go do odpowiedzialności porządkowej. Kara pieniężna dla pracownika nie może być jednak stosowana w przypadku każdego przewinienia pracowniczego.
Za co można nałożyć karę pieniężną na pracownika? Za nieprzestrzeganie przepisów BHP, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się w pracy w stanie nietrzeźwości czy spożywanie alkoholu w czasie pracy. Warunkiem odpowiedniego nałożenia kary pieniężnej dla pracownika jest uprzednie wysłuchanie pracownika oraz dochowanie terminów – kara pieniężna dla pracownika może być na pracownika nałożona nie później niż po upływie 2 tygodni od dnia powzięcia informacji o przewinieniu pracownika i nie później niż 3 miesiące od tego przewinienia.
