Za co pracodawca może zwolnić pracownika – 5 najczęstszych powodów

Za co pracodawca może zwolnić pracownika? Przepisy prawa pracy nie wskazują zamkniętego katalogu przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę czy rozwiązania jej bez zachowania okresu wypowiedzenia. Przyczyny te mogą być różne, a to, za co pracodawca może zwolnić pracownika zależy od wielu kwestii.

Zwolnienie z pracy to bardzo przykre zdarzenie, które wywołuje ogromny stres oraz poczucie niesprawiedliwości. Każdy jednak musi się liczyć, z tym że może stracić pracę. Jest wiele powodów, które mogą zmusić pracodawcę do rozwiązania stosunku pracy. Czasami przyczyny zwolnienia nie mają związku z pracownikiem, wynikają z redukcji kosztów, likwidacji stanowiska, bankructwa firmy.

Bywa również, że pracownik nie nadaje się do pracy na danym stanowisku, nie wywiązuje się z powierzonych zadań, działa na szkodę firmy.  W takiej sytuacji zwolnienie jest w pełni uzasadnione. Jakie są najczęstsze powody utraty pracy, za co pracodawca może zwolnić pracownika? A kogo nie można zwolnić z pracy?

W jaki sposób pracodawca może zwolnić pracownika?

Zwolnienie z pracy może nastąpić z wielu powodów (pisaliśmy m.in. tutaj: rozwiązanie umowy o pracę na wychowawczym, tutaj: czy można zwolnić kobietę w ciąży). Pracownik może nie wywiązywać się ze swoich obowiązków, może być nieefektywny lub przyczyniać się pogorszenia atmosfery na stanowisku pracy.

Rozwiązanie stosunku pracy zostało szczegółowe opisane w Kodeksie Pracy. Może odbyć na kilka sposobów, tzn.:

• Za porozumieniem stron –  jest to najczęstszy sposób rozstania się z pracodawcą, oznacza, że dwie strony zgadzają się na rozwiązanie umowy (art. 30 §1 pkt 1 kodeksu pracy).
• Przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia – pracownik lub pracodawca może złożyć wniosek o rozwiązanie umowy. Jest to sytuacja dość korzystna dla pracownika, ponieważ przysługuje mu okres wypowiedzenia, który zależy od stażu pracy i wynosi od dwóch tygodni do trzech miesięcy (art. 30 §1 pkt 2 kodeksu pracy)
• Przez oświadczenie jednej bez zachowania okresu wypowiedzenia – sytuacja analogiczna do poprzedniej, ale okres wypowiedzenia nie obowiązuje. Z inicjatywy jednej ze stron następuje natychmiastowe ustanie stosunku pracy – art. 30 §1 pkt 3 kodeksu pracy

• Po upływie okresu, na jaki została zawarta umowa – zwolnienie z pracy często następuje wskutek wygaśnięcia umowy. Jeżeli pracownikowi kończy się umowa zawarta na okres próbny lub czas określony, pracodawca ma prawo jej nie przedłużyć, bez podawania przyczyny. Najczęściej do takiej sytuacji dochodzi, gdy pracownik nie spełnia oczekiwań pracodawcy (art. 30 §1 pkt 4 kodeksu pracy).
• Bez wypowiedzenia, z mocy artykułu 52 KP (zwolnienie dyscyplinarne czy rozwiązanie umowy o pracę z powodu długotrwałej choroby pracownika – pisaliśmy m.in. tutaj: ile pracownik może chorować, żeby nie stracić pracy).

Pracodawca, który rozwiązuje umowę z pracownikiem, zawartą na czas nieokreślony, musi przekazać podwładnemu pisemne wypowiedzenie, zawierające przyczyny zwolnienia. Jeżeli tego nie zrobi, pracownik ma prawo odwołać się do sądu, który może uchylić decyzję o rozwiązaniu stosunku pracy. Każda osoba rozpoczynającą karierę zawodowa powinna wiedzieć, za co pracodawca może zwolnić pracownika. Taka wiedza pozwoli uchronić się przed niesprawiedliwym traktowaniem i pomoże bronić swoich praw.

Artykuł 52 Kodeksu Pracy – za co pracodawca może zwolnić pracownika?

Artykuł 52 kodeksu pracy budzi postrach wśród pracowników. Oznacza m.in. zwolnienie dyscyplinarne, a to często zwiastuje problemy ze znalezieniem kolejnego zatrudnienia. Zła sława szybko się roznosi i kolejni pracodawcy unikają osób, które zostały zwolnione za naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Badania dowodzą, że najczęstszą przyczyną zwolnienia dyscyplinarnego jest alkohol oraz środki odurzające (pisaliśmy m.in. tutaj: zwolnienie pracownika za alkohol).

Pracownicy, którzy przychodzą do pracy pod wpływem alkoholu lub spożywają w miejscu pracy inne, niedozwolone substancje, kwalifikują się do natychmiastowego zwolnienia. Pijany pracownik może stwarzać niebezpieczne sytuacje, stanowi zagrożenie nie tylko dla siebie, ale i innych, dlatego pracodawca musi podjąć radykalne kroki. Kolejną przyczyną zwolnienia dyscyplinarnego jest wykonywanie przez pracownika innych czynności, niezwiązanych z zajmowanym stanowiskiem.

Czytaj także: Czy na okresie próbnym przysługuje urlop?

Zdarzają się osoby, które w czasie pracy na etat wykonują inne prace zarobkowe, oglądają filmy, wysyłają prywatne maile. Wiele osób spędza czas na przeglądaniu mediów społecznościowych, godzinami rozmawia ze znajomymi czy załatwia prywatne sprawy (pisaliśmy m.in. tutaj: zwolnienie z pracy za plotki).

W takiej sytuacji pracodawca ma prawo zwolnić pracownika bez wcześniejszego wypowiedzenia. Inne przyczyny zwolnień, które uwzględnia art. 52 KP to popełnienie przez pracownika przestępstwa.

Dość często zdarza się, że pracownicy kradną mienie należące do firmy, niszczą sprzęt, są agresywni w stosunku do innych, ale mogą zostać zwolnieni również wtedy, gdy w wyniku przestępstwa trafią do aresztu.

Sprawdź także: L4 online za darmo

Zwolnienie dyscyplinarne może być również spowodowane zawinioną utratą uprawnień, umożliwiających pracę na danym stanowisku, np. prawa jazdy. Rozstanie z pracodawcą może być wynikiem podejmowania przez pracownika działań, które mogą szkodzić firmie, np. przekazywanie ważnych danych konkurencji.

Art. 52 stosowany jest tylko w ostateczności, ale bywają sytuacje, kiedy jest jedynym słusznym rozwiązaniem. Osoba zwolniona dyscyplinarnie traci prawo do okresu wypowiedzenia, odprawy, nie może również korzystać z zasiłku dla bezrobotnych. Warto wiedzieć, za co pracodawca może zwolnić pracownika z tytułu paragrafu 52 i  starać się nie dopuścić do sytuacji, która mogłaby przyczynić się do utraty zatrudnienia.

Za co pracodawca może zwolnić pracownika – 5 najczęstszych powodów

Zwolnienie z powodu naruszania obowiązków pracowniczych nie zdarza się dość często. Pracodawcy unikają tego sposobu rozstania z pracowniami, wiedzą, że art. 52 będzie stanowił utrudnienie w znalezieniu kolejnego zatrudnienia. Najczęściej umowa rozwiązywana jest polubownie. Pracodawcy wskazują kilka najczęstszych powodów rozstania się z pracownikami. Oto one:

• Słabe wyniki w pracy i niewywiązywanie się z obowiązków – każdy pracodawca chce, aby jego podwładny pracował efektywnie, przyczyniał się do rozwoju firmy. W początkowym etapie firma musi zainwestować w pracownika, zadbać o jego przeszkolenie i odpowiednie przygotowanie do pracy. Szefowie liczą, że inwestycja szybko się zwróci, pracownicy zaczną osiągać coraz lepsze wyniki.
  • Często porównuje wyniki nowych z osiągnięciami bardziej doświadczonych osób, dzięki temu mogą stwierdzić, czy dana osoba przynosi zysk dla firmy. Ale nie zawsze tak jest. Wielokrotnie zdarza się, że pracownik zaniedbuje swoje obowiązki, nie wywiązuje się z powierzonych zadań.
  • Wielu pracodawców idzie podwładnym na rękę, daje im kolejną szansę, liczą, że spadek efektywności jest krótkotrwały. Jeżeli to nic nie da i sytuacja jest ciągle taka sama, szef może zwolnić pracownika, na jego miejsce poszukać kogoś efektywniejszego, kto zadba o rozwój firmy.
    

    ---

• Brak umiejętności interpersonalnych – dobra komunikacja potrzebna jest niemal w każdej pracy. Należy komunikować się z przełożonymi, współpracownikami i klientami. Są zawody, gdzie dobra komunikacja jest wręcz niezbędna, od niej zależą osiągane wyniki (pisaliśmy m.in. tutaj: cechy dobrego pracownika biurowego).
  • Jeżeli pracownik m problemy z nawiązywaniem kontaktów społecznych, nie umie sygnalizować swoich potrzeb, nie informuje o zaistniałych problemach, unika przełożonych, pracodawca ma prawo rozwiązać z nim umowę o pracę. Kodeks Pracy, art. 100 par. 2 pkt 6 za jeden z powodów zwolnienia uważa brak dobrej komunikacji ze współpracownikami oraz odcinanie się od zespołu. Jeżeli zatrudniona osoba nie umie pracować z innymi, nie dostrzega ich potrzeb, nie jest w stanie pracować w grupie i dążyć do osiągnięcia wspólnego celu, prawdopodobnie nie zagrzeje długo miejsca w firmie.
  • Arogancki stosunek do współpracowników, naruszanie zasad współżycia społecznego to również czynnik, za który pracodawca może zwolnić pracownika.
    

    ---

• Brak samodzielności i bierna postawa- to również często powody rozwiązania umowy o pracę. Żaden szef nie chce, aby pracownik nie wykazywał inicjatywy, był bierny, z obojętnością wykonywał zawodowe obowiązki. Osoba, która przychodzi do pracy tylko po to, aby przesiedzieć 8 godzin, szybko stanie się bezrobotna.
  • W pracy należy być zaangażowanym, wykazywać chęć do nauki i entuzjastyczne nastawienie. Na szybkie zwolnienie mogą liczyć osoby, które nie chcą się szkolić, wdrażać w nowe obowiązki, są mało elastyczne. Zdarza się, że dana osoba nie ma predyspozycji do pracy na określonym stanowisku, nie jest w stanie przyswoić wymaganej wiedzy. W takiej sytuacji jedynym rozwiązaniem jest odejście z pracy albo zmiana stanowiska na mniej wymagające.
    

    ---

• Nieprzychodzenie do pracy, częste spóźnienia i wychodzenia przed czasem – podstawowy system pracy to 8 godzin, 5 dni w tygodniu. Niektórzy pracownicy nic sobie z tego nie robią, przychodzą mocno spóźnieni, wychodzą w czasie pracy, nie pojawiają się w firmie, nie informując o tym przełożonych.
  • Takie zachowanie nie może być tolerowane. Osoby lekceważące zasady panujące w firmie stanowią zły przykład dla innych, psują firmową atmosferę, dezorganizują pracę, dlatego nigdy nie są mile widziani. Nieprzestrzeganie czasu pracy jest odpowiedzią na pytanie, za co pracodawca może zwolnić pracownika.
    

    ---

• Utrata zaufania do pracownika – każdy szef chce zatrudniać osoby lojalne, oddane firmie, godne zaufania. Niestety, czasami już na początku kariery okazuje się, że kandydat kłamie, zataja ważne informacje. Kłamstwa mogą dotyczyć posiadanych kwalifikacji, doświadczenia, znajomości języków obcych (pisaliśmy m.in. tutaj: zwolnienie pracownika za utratę zaufania).
  • Bywa, że pracownik okłamuje pracownika również w czasie trwania zatrudnienia. Przypisuje sobie osiągnięcia innych, okłamuje pracodawcę odnośnie postępów w pracy. Najczęściej kłamstwo szybko wychodzi na jaw, a pracownik musi pożegnać się z dotychczasowym przełożonym. Utrata zaufania może być również spowodowana działalnością dla konkurencyjnej firmy, niekompetencją czy krytyką przełożonych. Obecnie zdarzają się sytuacje, że pracownik zostaje zwolniony na obmawianie szefostwa na forach społecznościowych.
    

    ---

Niedozwolone przyczyny zwolnień pracownika

W wieku firmach zdarzają się nieetyczne i niesprawiedliwe praktyki. Pracodawcy pozbywają się osób, które bardzo dobrze pracują, są sumienne, pracowite, komunikatywne. Nie ma przesłanek do ich zwolnienia, ale taki pracownik może być niewygodny, bo wie więcej od szefa i może stanowić dla niego zagrożenie.

Zdarzają się przypadki, że pracodawca zwalnia dobrze wykształconego pracownika, a na jego miejsca zatrudnia osobę o gorszych kwalifikacjach, a zarazem mniejszych wymaganiach finansowych. Czasami wolny etat ma zająć ktoś ze znajomych lub rodziny. W takich sytuacjach warto skonsultować się z Inspekcją Pracy, która sprawdzi, czy istniała realna przyczyna zwolnienia. Jeżeli kontrola wykaże nieprawidłowości, nieuczciwy pracodawca poniesie karę.

Sprawdź także: Nie dostałem wypłaty do 10

Zwolnienie z pracy to przykra sytuacja, zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. Obie strony mogą czuć się niezręcznie, ale czasami rozwiązanie stosunku pracy wychodzi na dobre. Bywa, że utrata pracy jest dla zwalnianej osoby dużą motywacją, skłania ją do szukania innej pracy, która może okazać się strzałem w dziesiątkę.

Pracodawca, który żegna się z pracownikiem, również przeżywa stres, ale i dla niego może to być szansa znalezienia innej osoby, pasującej do reszty załogi. Rozwiązania umowy o prace nie można traktować jak końca świata. To raczej szansę na lepszą przyszłość i możliwość znalezienia swojego miejsca w świecie. Warto tylko postarać się, aby wypowiedzenie umowy odbyło się na normalnych warunkach, bez wzajemnych żali i pretensji. Odchodząc z pracy, nie warto palić za sobą mostów, bo niegdyś nie wiadomo, co przyniesie przyszłość.

Jeśli jesteś pracodawcą czy osobą zatrudnioną w dziale kadr, a interesuje Cię ta tematyka, zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą szkoleniową – Certyfikowane kursy online oraz Kursy online z zaświadczeniem. Zobacz, może uznasz, że nasze szkolenia kadrowo – płacowe pozwolą Ci na poszerzenie swojej wiedzy z zakresu prawidłowego i legalnego zatrudniania i zwalniania pracowników.

Jak zwolnić pracownika zatrudnionego na czas nieokreślony?

W tym wypadku pracodawca musi podać przyczynę wypowiedzenia umowy. Co ważne, po zmianie przepisów od 26 kwietnia 2023 pracodawca musi również wskazać przyczynę wypowiedzenia umowy na czas określony. Przyczyna musi być konkretna, obiektywna, mająca oparcie w faktach.

Czy można zwolnić pracownika na l4?

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, przebywającemu na zwolnieniu lekarskim. Okres L4 to okres ochronny przed wypowiedzeniem. Natomiast może pracownika zwolnić dyscyplinarnie, jeśli pracownik w sposób ciężki naruszył swoje podstawowe obowiązki, np. spożywał alkohol w miejscu pracy.

Sprawdź także: 40 godzinny tydzień pracy, a praca w sobotę

Okres ochronny przed emeryturą

To reguluje art. 39 kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.