Pensja w pierwszej pracy i to, ile można zarobić w pierwszej pracy zależy od tylu czynników, że nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Pensja w pierwszej pracy to może być zarówno minimalne wynagrodzenie za pracę (pracodawca co do zasady nie może zapłacić Ci mniej – pisaliśmy o tym szerzej tutaj: czy pracodawca może płacić mniej niż minimalną), jak i kwoty rzędu kilkunastu tysięcy złotych.
Kontynuujemy temat z naszego wpisu z serii „Pierwsza praca w życiu”. Omówiliśmy już samo zawarcie pierwszej umowy o pracę w życiu, omówiliśmy urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu, teraz czas na pensję w pierwszej pracy w życiu.
Pensja w pierwszej pracy i to, ile można zarobić w pierwszej pracy zależą również od składników samego wynagrodzenia. Na wynagrodzenie pracownika nie musi składać się jedynie pensja zasadnicza. Do tego dochodzi szereg różnych obowiązkowych i dobrowolnych składników.
Te obowiązkowe składniki wynagrodzenia pracodawca musi Ci wypłacić – choćby wynagrodzenie za nadgodziny, dodatek za pracę w porze nocnej itp. Z kolei te dobrowolne może kształtować wedle własnego uznania, przy czym musi oczywiście pamiętać o zakazie dyskryminacji w wynagradzaniu (nie dotyczy to premii uznaniowej, o której pisaliśmy więcej tutaj: premia uznaniowa i premia regulaminowa – różnice).
Pensja w pierwszej pracy i to, ile można zarobić w pierwszej pracy zależą również od wymiaru etatu, w jakim jesteś zatrudniony. Takich czynników, od których zależy wysokość pensji w pierwszej pracy jest wiele, głównie jednak pensja w pierwszej pracy i Twoje zarobki w pierwszej pracy w życiu zależą przede wszystkim od rodzaju tej pracy.
Czytaj także: Wyższa pensja na zwolnieniu w ciąży
Jeśli twoja pierwsza praca w życiu to proste prace biurowe, niewymagające specjalnych kwalifikacji, to oczywistym jest, że zarobki nie będą wysokie. Ile zarabia pracownik biurowy – z reguły na tych najniższych szczeblach zarabia niewiele, ale nie oznacza to, że praca biurowa nie jest doceniana.
Pracownicy biurowi na wyższych kierowniczych stanowiskach również zarabiają po kilkanaście tysięcy złotych, a czasem nawet i więcej. Sama praca biurowa to bowiem bardzo szerokie pojęcie, mieszczące w sobie dziesiątki różnych rodzajów prac.
Sprawdź także: Wypłata do 10 kiedy na koncie
Omówmy teraz temat pensji w pierwszej pracy – najpierw ogólnie, zwracając uwagę na rzeczy nieoczywiste, a potem omówimy konkretne składniki wynagrodzenia z uwzględnieniem tych, które na pewno Ci się w pierwszej pracy należą, a które pracodawca może, ale nie musi Ci wypłacić i od czego to zależy.
Pensja w pierwszej pracy – wynagrodzenie zasadnicze, obowiązkowe i dobrowolne składniki wynagrodzeń
Podpisując umowę o pracę zgadzasz się na wykonywanie określonych prac za określone wynagrodzenie, pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego wskazanym. To wynagrodzenie w umowie określone może być zarówno w stawce miesięcznej, np. 3000 zł brutto za miesiąc, jak i w stawce godzinowej, np. 25 zł/godzina brutto albo jeszcze inaczej.
Samych bowiem systemów wynagradzania, jakie pracodawca może stosować w swoim zakładzie pracy jest kilka. W każdym razie pensja w pierwszej pracy, którą wskazano jako jeden z elementów umowy o pracę, to nie jest jeszcze wszystko, co potencjalnie wypłaci Ci pracodawca. Załóżmy, że masz pensję zasadniczą w kwocie stałej miesięcznej, np. wskazane 3000 zł brutto.
Czytaj także: Zwolnienie lekarskie w weekend
Uwaga – jeśli w umowie o pracę wskazano kwotę wynagrodzenia, ale bez określenia, czy jest to kwota netto czy brutto, przyjmuje się, że wskazano kwotę brutto. Zwróć na to uwagę, różnica między brutto a netto to w pensji w pierwszej pracy kwota rzędu kilkuset złotych.
A żeby Ci to teraz zobrazować, jak może wyglądać pensja w pierwszej pracy
Załóżmy, że Twoja pensja w pierwszej pracy to wspomniane 3000 zł brutto. Jak myślisz, ile dostaniesz na rękę? Na pewno nie 3000 zł – od tej kwoty pracodawca nalicza listę płac, a na niej składki ZUS i podatek, które musi z Twojej pensji brutto potrącić. No i okazuje się, że z tych 3000 zł brutto otrzymasz na rękę 2202,72 zł.
No chyba, że masz mniej niż 26 lat i korzystasz ze zwolnienia Zerowy PIT dla młodych. Wówczas Twoje wynagrodzenie nie podlega opodatkowaniu, a więc Twoja pensja w pierwszej pracy w kwocie 3000 zł brutto pozwoli Ci realnie otrzymać na rękę kwotę 2355,72 zł.
Jak widzisz, sama kwota brutto niewiele jeszcze mówi. W każdym razie, jeśli dopiero zaczynasz karierę zawodową, podejmujesz pierwsze zatrudnienie w życiu, to nie musisz oczywiście znać mechanizmów naliczania wynagrodzeń, ale musisz mieć świadomość, że pensja brutto nie równa się pensja netto.
Tak z ciekawości, jeśli interesuje Cię ten mechanizm to rozliczenie wynagrodzenia od brutto do netto znajdziesz w tych artykułach: lista płac z zasiłkiem chorobowym i zerowym PIT dla młodych oraz tutaj: Przykładowa lista płac z chorobowym.
Zakładamy, że twoja pierwsza praca w życiu to praca na etacie – jeśli twoja pierwsza aktywność zawodowa to umowa zlecenia, a do tego masz status ucznia lub studenta, masz mniej niż 26 lat, to wynagrodzenie z umowy zlecenia jest zwolnione ze składek ZUS oraz podatku, a więc w tym wypadku faktycznie twoja pensja w pierwszej pracy w życiu brutto = netto. Jedna uwaga – dotyczy to również słuchacza szkoły policealnej. Pisaliśmy o tym szerzej tutaj: szkoła policealna a składki ZUS.
Dobrze. Omówmy teraz te obowiązkowe i dobrowolne składniki wynagrodzeń, na które możesz liczyć w pierwszej pracy w życiu. Mamy już za sobą pensję zasadniczą. Jako pracownik – osoba zatrudniona w stosunku pracy, masz prawo do tzw. wynagrodzeń gwarancyjnych. Są to składniki wynagrodzenia, które przysługują Ci niezależnie od tego, czy wykonujesz pracę, czy nie.
Czytaj także: Nadgodziny kodeks pracy
Takim przykładem gwarancyjnego składnika wynagrodzenia jest wynagrodzenie urlopowe. Zgodnie z art. 172 kodeksu pracy za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Urlop wypoczynkowy jest płatny – nie wykonujesz pracy, ale wynagrodzenie Ci się należy. Oczywiście musisz pamiętać, że urlop wypoczynkowy w pierwszej pracy w życiu należy Ci się dopiero z upływem miesiąca pracy.
Podobnie będzie, jeśli się rozchorujesz – jako osoba niezdolna do pracy z powodu choroby przebywasz na zwolnieniu lekarskim. Pracodawca wypłaci ci tzw. wynagrodzenie chorobowe za pierwsze 33 dni choroby w roku, a od 34 dnia choroby w roku zasiłek chorobowy wypłaci Ci ZUS.
I tu również jedna uwaga – jeśli to twoja pierwsza praca w życiu, a rozchorujesz się od razu w pierwszym miesiącu zatrudnienia, to może się okazać, że obowiązuje Cię tzw. okres wyczekiwania – 30 dni obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego musi upłynąć, aby pracownik nabył prawo do wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku. A te 30 dni liczymy oczywiście od dnia zawarcia umowy o pracę albo dnia rozpoczęcia pracy, jeśli jest inny niż data zawarcia umowy o pracę.
Sprawdź także: Czy można pracować 6 dni w tygodniu?
Pensja w pierwszej pracy to nie tylko wynagrodzenie zasadnicze, ale również premie, prowizje, dodatki – szereg składników, do których możesz mieć prawo, ale nie musisz. Z reguły zarobki w pierwszej pracy to pensja zasadnicza, ale przed jednym musimy Cię przestrzec.
Od razu jedna uwaga – może się okazać, że Twój pracodawca zaproponuje Ci takie rozwiązanie, że wynagrodzenie zasadnicze będziesz mieć zapisane w umowie np. w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (więcej o tym znajdziesz tutaj: minimalne wynagrodzenie 2021), a resztę pracodawca płaci pod stołem. Nie zgadzaj się na to – szkoda nerwów i obaw o potencjalne konsekwencje w związku z niezapłaconym podatkiem itp.
Sprawdź także: Kiedy ZUS wypłaca chorobowe
Premie, prowizje, dodatki do wynagrodzenia i inne składniki mogą być zapisane zarówno w umowie o pracę, jak i w regulaminie wynagradzania, informacji o warunkach zatrudnienia czy w innym dokumencie. Regulamin wynagradzania nie jest obowiązkowy w każdym zakładzie pracy – wdraża go obowiązkowo co do zasady pracodawca, zatrudniający co najmniej 50 pracowników. Jeśli natomiast w Twoim zakładzie pracy funkcjonuje regulamin wynagradzania, pracodawca ma obowiązek zapoznać Cię z nim.
Co ważne, te dodatkowe składniki wynagrodzenia powinny zostać precyzyjnie unormowane. Pensja w pierwszej pracy musi być precyzyjnie określona, podobnie jak w każdej kolejnej. Chodzi o to, aby nie było wątpliwości, czy dany składnik wynagrodzenia ma charakter roszczeniowy (czy pracodawca ma obowiązek wypłacić Ci go, jeśli spełniasz wszystkie warunki do jego otrzymania), a po drugie precyzyjne zdefiniowanie składników wynagrodzenia ma znaczenie dla ewentualnego wliczania ich albo niewliczania do podstawy innych składników.
Musisz mieć bowiem świadomość, że jeśli np. rozchorujesz się, pójdziesz na zwolnienie lekarskie, a pracodawca będzie miał obowiązek wypłacić Ci wynagrodzenie chorobowe, to czy w podstawie tego wynagrodzenia znajdą się te premie, prowizje i inne składniki, czy nie. Jeśli nie, to wynagrodzenie chorobowe będzie odpowiednio niższe, ale te dodatkowe składniki wynagrodzenia pracodawca powinien wypłacić Ci bez względu na chorobę.
Pensja w pierwszej pracy to również obowiązkowe składniki, do których zachowujesz prawo i które pracodawca musi Ci wypłacić. Chodzi tu o np. wynagrodzenie za pracę w nadgodzinach czy dodatek za pracę w porze nocnej. Ten ostatni liczony jest co do zasady od pensji minimalnej, jeśli zatem pensja w pierwszej pracy to w Twoim przypadku pensja minimalna, dodatek za pracę w porze nocnej liczony jest po prostu od Twojej pensji zasadniczej.
Może się okazać, że na polecenie pracodawcy będziesz pracować w nadgodzinach. Co do zasady nie masz możliwości, aby odmówić pracy w nadgodzinach – chyba, że jesteś w ciąży albo jesteś osobą niepełnosprawną i lekarz nie wyraził zgody na pracę w nadgodzinach. Tutaj szerzej, kiedy pracownik może odmówić wykonywania pracy, w każdym razie praca w nadgodzinach, jeśli spełnione są kodeksowe przesłanki do jej polecenia, to Twój obowiązek.
Oczywiście za taką pracę w nadgodzinach masz prawo do wynagrodzenia, a jeśli za pracę w nadgodzinach pracodawca nie oddaje Ci czasu wolnego, to płaci jeszcze dodatki za pracę w nadgodzinach, odpowiednio 50% i 100% wartości jednej godziny.
W ogóle o czasie pracy w pierwszej pracy w życiu napiszemy szczegółowo już niebawem, ale już teraz zapamiętaj – praca w nadgodzinach, praca w soboty, niedziele czy nawet święta to co do zasady Twój obowiązek, jeśli dostaniesz takie polecenie służbowe, a praca ta jest związana z koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej czy po prostu w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy.
Musisz mieć też świadomość, że twoja pensja w pierwszej pracy może ulegać pomniejszeniu nie tylko o składki ZUS i podatek. Zgodnie z art. 80 kodeksu pracy wynagrodzenie należy się tylko za pracę wykonaną, a za okres jej niewykonywania tylko wtedy, gdy przepisy tak stanowią. Może się zatem okazać, że jeśli np. zdarzy Ci się niedopracowanie godzin pracy, czyli np. wychodzisz z pracy wcześniej, a wyjścia prywatnego nie odpracujesz, Twoja pensja w pierwszej pracy za ten miesiąc zostanie pomniejszona i w rezultacie może wynieść nawet mniej niż pensja minimalna.
Kolejna rzecz – art. 82 kodeksu pracy, zgodnie z którym za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług wynagrodzenie nie przysługuje. Jeżeli wskutek wadliwie wykonanej pracy z winy pracownika nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi, wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu.
O co tu chodzi? O to, że jeśli lekceważysz swoje obowiązki, pracodawca straconego czasu nie zaliczy Ci do czasu pracy i nie wypłaci za to wynagrodzenia. Podobnie jeśli wykonujesz z powodu lekceważenia czy niedbalstwa pracę o złej jakości, za to również pracodawca może pomniejszyć Ci wynagrodzenie. Pensja w pierwszej pracy w życiu i temat zarobków pracownika, rozpoczynającego swoją karierę zawodową będzie jeszcze kontynuowany.
Poruszymy w kolejnych artykułach inne kwestie, o których z racji młodego wieku i braku doświadczenia możesz nie zdawać sobie sprawy. Tymczasem zapraszamy do lektury innych tematycznie artykułów – wiedza z nich może Ci się przydać: zadaniowy czas pracy.
