Inwestowanie w złoto stanowi jeden z najpopularniejszych sposobów na zabezpieczenie swoich oszczędności, chociażby przed inflacją. Złoto inwestycyjne znajduje się w kręgu zainteresowań nie tylko długoterminowych inwestorów, ale również traderów, chcących zarabiać na zmianie jego ceny w krótkim czasie. Co warto wiedzieć o inwestycjach w złoto?

Inwestowanie w złoto – na czym to polega?

Papierowy pieniądz jest podstawowym narzędziem płatności. Można go nieustannie produkować i działa na umownej zasadzie wartości. To oznacza, że może zyskiwać, ale również tracić na wartości, więc nie jest on bezpieczny w kontekście inwestycji.

Nawet w ciągu jednego dnia może się okazać, że wszystkie zgromadzone pieniądze mocno straciły na wartości. Jeśli chodzi o inwestycje w fizyczne złoto, to sprawa przedstawia się inaczej. 

Inwestowanie w złoto nie podlega jednak żadnym ograniczeniom, więc należy zwrócić uwagę na to, żeby było opłacalne i bezpieczne.

Co oferuje rynek inwestycji w fizyczne złoto?

Złoto można spotkać pod różnymi postaciami. Najłatwiejsza do nabycie jest z całą pewnością biżuteria, a także wszelkiego rodzaju numizmaty oraz monety kolekcjonerskie. Jednak w tym przypadku należy być ostrożnym. Wartość tego typu przedmiotów często nie leży w kruszcu, ale np. wieku lub sposobie wykonania. Zatem jest to rozwiązanie wyłącznie dla pasjonatów oraz ekspertów. 

Lepszym wyjściem jest inwestować w złoto pod postacią sztabek lokacyjnych oraz monet bulionowych. Jeśli chodzi o sztabki, to jest to najczęstsza forma występowania złota inwestycyjnego na rynku. Natomiast złote monety bulionowe, w przeciwieństwie do innych numizmatów, mają wartość tylko inwestycyjną.

To oznacza, że nigdy nie będą kolekcjonerskimi rarytasami, ponieważ są ustandaryzowane oraz bite w dużych ilościach. Mają tylko próbę oraz rok produkcji.

Jak i gdzie kupić złoto? Cena złota

Złoto można kupić u dealerów, a także w mennicy państwowej, choć to jeden z najdroższych sprzedawców. Przy każdym większym zakupie, zawsze warto pytać o rabat. Cena złota składa się ze spotu, czyli ceny właściwej po kursie oraz marży dealera.

Co to jest złoto inwestycyjne? To złoto w postaci sztabek albo płytek o próbie przynajmniej 0,995, a także złoto, które reprezentowane jest przez papiery wartościowe. Oprócz tego złotem inwestycyjnym są także monety, które spełniają następujące warunki:

  • wybite zostały po 1980 roku,
  • są albo były obowiązującym środkiem płatniczym w kraju pochodzenia,
  • sprzedawane są po cenie, która nie przekracza więcej, niż 80 procent wartości rynkowej złota, która zawarta jest w monecie.
Inwestowanie w złoto
Jak inwestować w złoto. Cena złota. Gram złota

Sztabki złota

Istnieje możliwość zakupu złota w formie sztabek. W czasach, kiedy nie ma wojny, łatwiej jest sprzedać sztabkę złota, niż monetę, przez wzgląd na większy popyt na ten rodzaj złota. Jednak w przypadku wojny może być problem z płaceniem sztabką, zwłaszcza jeśli będzie ciężka.

Najtańsze sztabki złota ważą 1 gram i kosztują około 200 – 300 złotych. Sztabka jednouncjowa kosztuje około 5 – 6 tysięcy złotych. Cena złota zależą oczywiście od kursu złota.

Złote monety

Bardziej bezpieczną inwestycją w złoto od sztabek, są złote monety. Są one nieco droższe (w tym przypadku działa efekt skali – momenty są lżejsze), jednak na wypadek wojny, będą lepszym środkiem płatniczym.

Decydując się na kupno złotych monet, należy wybierać tylko złote monety bulionowe. Do najbardziej popularnych należą: kanadyjski Liść Klonowy, austriacka Filharmonijka i australijski Kangur. Zaletą monety bulionowej jest jej sklasyfikowanie jako legalny środek płatniczy.

Papierowe złoto, czyli ETF-y oraz inne instrumenty, które dają ekspozycję na ceny złota

Inwestycje w złoto to nie tylko fizyczny zakup kruszcu. Można także inwestować w instrument finansowy, który pozwoli inwestorowi zarobić na zamiana ceny złota. Do tego potrzebne jest konto forex albo rachunek maklerski (pisaliśmy m.in. Trading online) oraz , a cała transakcja jest niemalże identyczna, jak każda inna, zawierana na giełdzie papierów wartościowych.

Inwestowanie w złoto
Gdzie kupić złoto inwestycyjne

Jeśli inwestor chce, aby taka inwestycja w złoto miała charakter średni albo długoterminowy, to dobrym wyborem będzie zakup jednostek funduszu ETF, który jest w pełni zabezpieczony kruszcem, np. Sprott Physical Gold Trust. W takim przypadku inwestor ma do czynienia z funduszami, które rzeczywiście kupują złote sztabki oraz złote monety bulionowe, a nawet umożliwiają żądanie wydanie fizycznego złota. W praktyce przywilej ten obejmuje jedynie majętnych inwestorów, ponieważ żaden fundusz ETF nie wypłaci środków w postaci 10 czy 20-gramowych sztabek.

Jeśli chodzi o inwestycje w złoto, to inwestor może zdecydować się na jeden z ETF-ów, który naśladuje zmiany kursu rynkowego kruszca, jednak zazwyczaj jest tylko w niewielkiej części zabezpieczony fizycznym złotem. Instrumenty, które nie są nim wcale zabezpieczone to noty giełdowe, tzw. ETN-y. Tego typu fundusz cechuje się niższą opłatą za zarządzanie niż fundusz zabezpieczony w pełni, jednak należy mu także przypisać nieco wyższe ryzyko (pisaliśmy m.in. Fundusze inwestycyjne).

Inwestowanie w kruszce, w tym w złoto może odbywać się także przez kontrakty terminowe, a w szczególności kontrakty CFD na złoto, które także nie są związane z fizycznym zakupem złota, jednak pozwalają na uzyskanie zysku na zmianach jego ceny. Ponadto, dają możliwość gry na wzrosty, ale i na spadki kursu kruszca, jak również posługiwania się dźwignią finansową. Zazwyczaj to właśnie z nich korzystają inwestorzy krótkoterminowi, w tym również daytraderzy, które otwierają oraz zamykają pozycje w tym samym dniu.

Inwestycje w złoto mogą także odbywać się przez zakup akcji określonego producenta złota inwestycyjnego albo wydobywczej spółki. Warto mieć jednak na uwadze to, że chociaż ich kursy poruszają się w tym samym kierunku co ceny metalu, to mają jednak dużo większą dynamikę. Ciekawą alternatywą może być zatem zakup jednostek ETF-u na akcje wielu firm, które związane są z rynkiem złota i cechują się mniejszymi wahaniami wartości, a także niższym ryzykiem inwestycyjnym (pisaliśmy m.in. Inwestowanie w ETF oraz Inwestowanie w akcje i obligacje). 

Złoto fizyczne czy papierowe – które wybrać? 

Zanim inwestor ostatecznie zdecyduje, jaki rodzaj inwestycji w złoto będzie dla niego najlepszy, powinien przeanalizować najważniejsze wady i zalety każdego z nich. Jakie formy inwestowania w złoto są bardziej opłacalne?

Wady i zalety sztabek i monet bulionowych

Kluczową zaletą złota inwestycyjnego jest to, że pozwala ono korzystać ze wszystkich właściwości złota fizycznego. Cechuje się wysoką trwałością, a także łatwo je przenosić i bez problemu można spieniężyć je w dowolnej części świata. Ponadto sztabki złota i monety inwestor trzyma niejako poza systemem.

Może przechowywać je tam, gdzie ma ochotę i nie musi za bardzo martwić się za bardzo działaniami instytucji finansowych czy rządu.

Warto wiedzieć, że aktualnie w Polsce kruszec ten można kupić anonimowo do wartości 15 000 euro. Złoto inwestycyjne ma także bardzo ważną zaletę, która związana jest z aspektami podatkowymi. Zgodnie z przepisami oraz interpretacjami urzędów skarbowych, złoto może zostać uznane nie za inwestycję, a nieopodatkowany sposób przechowywania majątku. Aby móc uniknąć zapłaty podatku, sprzedaż złotej monety albo złote sztabki musi nastąpić najwcześniej pół roku po jej kupnie.

Inwestowanie w złoto
jak inwestować w złoto

Jeśli chodzi o wady inwestowania w złoto fizyczne, to konieczność jego przechowywania, która zwykle generuje dodatkowe koszty. Jeśli inwestor chce czuć się bezpiecznie, zazwyczaj musi wynająć skrytkę depozytową albo sejf. Drugą wada to pewna problematyczność transakcji zakupu, a także późniejsze odsprzedanie złota.

Do wad należy zaliczyć również to, że opłaca się kupować jedynie złoto o odpowiednio dużej masie, przynajmniej 1 uncji, co związane jest ze sporym wydatkiem, rzędu 7-8 tysięcy złotych.

Inwestowanie w papierowe złoto

Jeśli chodzi o taki rodzaj inwestowania w złoto, to wady i zalety w tym przypadku wyglądają nieco inaczej, zależnie od określonego instrumentu, opartego na złocie. W tym miejscu przedstawione zostaną plusy i minusy, które są wspólne dla wszystkich i które odróżniają je od fizycznego złota.

Jeśli chodzi o zalety instrumentów opartych na złocie, to można zaliczyć do nich łatwość zawierania transakcji oraz brak kosztów i problemów, które związane są z przechowywaniem. Występują jednak transakcyjne opłaty oraz za prowadzenie rachunku. Przy ich pomocy aktywni inwestorzy mogą w swobodny sposób stosować różne strategie inwestycyjne, a także elastycznie reagować na sytuację rynkową, która się zmienia. Ponadto papierowe złoto umożliwia dogodne wejście na rynek z niewielkim kapitałem na identycznych warunkach, jak inwestorzy zamożni.

Jeśli chodzi o inwestycje w złoto papierowe, to na ono również pewne wady. Przede wszystkim nie pozwala na korzystanie z fizycznych właściwości kruszcu, co pociąga za sobą inne wady, takie jak całkowity brak anonimowości, czy brak pełnej kontroli nad inwestycją. Istnieje tu także ryzyko brokera i giełdy oraz systemu bankowego.

Ponadto do działania rynku, konieczna jest infrastruktura techniczna oraz organizacyjna. Inwestor takim złotem może inwestować tylko na ustalonych zasadach i przy pomocy specjalnych platform inwestycyjnych (pisaliśmy m.in. Platforma tradingowa oraz Platforma inwestycyjna). Ponadto traktowane jest jak każda inwestycja, dlatego też związane jest z koniecznością zapłaty 19% podatku od kapitałowych zysków.

Kiedy warto kupić złoto długoterminowo? co wpływa na cenę złota? Czy złoto zdrożeje?

Cena złota rośnie przede wszystkim w czasie kryzysu. Z tego względu złoto najlepiej kupować na koniec prosperity. W okresie, kiedy rośnie gospodarka, warto dokonywać inwestycji. Zakup złota to inwestycja długoterminowa, a wyjątek stanowią ETF-y. Osoby, które kupiły złoto na początku lat 80., musieli poczekać na wzrosty prawie 30 lat.

Inwestowanie w złoto
Ile może kosztować złoto za 5 lat?

Cena złota wzrasta, kiedy utrzymywane są niskie stopy procentowe. Razem ze wzrostem stóp procentowych, inwestorzy przenoszą swój kapitał na obligacje oraz lokaty bankowe, czego skutkiem jest spadek ceny złota.

Pisaliśmy m.in. Symulator giełdy

Pomimo stabilności tego kruszca, zdarzają się okresy, kiedy traci ono na wartości, np. w chwili spadającej inflacji. Najbardziej korzystne dla osoby, która inwestować w złoto, będą zatem analogiczne momenty wysokiej oraz rosnącej inflacji. 

Na kupno złota warto decydować się także w momentach światowych konfliktów i kryzysów. Wtedy w społeczeństwach narasta niepewność finansowa i popyt na kruszec wzrasta. Na słuszność inwestowania w złoto, wpływa również sytuacja dolara amerykańskiego. Jeżeli jego pozycja spada, kapitał przenosi się np. w stronę złota. W końcu dolar uznawany jest za jedną z najbezpieczniejszych walut na świecie.

Jakie okresy sprzyjają inwestowaniu w złoto?

Co do zasady, sprzyjające inwestowaniu w złoto są:

  • Okresy, kiedy realne stopy procentowe są niskie albo ujemne,
  • Okresy wysokiej inflacji, a najlepiej hiperinflacji,
  • Okresy niepokojów społecznych oraz politycznych, kiedy rosną obawy o wydolność międzynarodowego systemu finansowego,
  • Okresy zawirowań na rynkach finansowych, kiedy spadają ceny akcji, a także innych ryzykownych aktywów. Złoto inwestycyjne postrzegane jest jako bezpieczna przystań.

Inwestowaniu w złoto z pewnością nie sprzyjają okresy szybki spadającej inflacji oraz wysokich realnych stóp procentowych – wówczas inwestorzy wolą trzymać środki na depozytach oraz obligacjach rządowych.

Ile kosztuje złoto? Kurs złota

Cena kruszcu zależy od wartości złota w Londynie w LBMA Gold Price. Wartość jego ogłaszana jest dwa razy dziennie w każdym dniu roboczym w Wielkiej Brytanii, a także stosunku kursu dolara do złotówki. Śledzenie tego typu Informacji umożliwia dokładną analizę zasadności decydowania się na inwestowanie w złoto.

Inwestowanie w złoto
Czy inwestycja w złoto się opłaca? Dlaczego nie kupować złota? Cena kruszcu

Cena złota uzależniona jest także od faktu, że ma on ograniczone zasoby, a także rosną koszty eksploatacji złóż złota. Ilość kruszcu, który pozostał do wydobycia będzie maleć, czyli jego ceny będą cały czas wzrastać. Można zatem stwierdzić, że mimo niesprzyjających, chwilowych zawirowań, inwestycje w złoto będą opłacalne. 

Czy warto inwestować w złoto?

Istnieje wiele powodów, dla których inwestowanie w złoto może się okazać jedną z najlepszych decyzji inwestycyjnych.

Zabezpieczenie przed kryzysem i inflacją

W obecnych czasach złoto to jeden z najlepszych sposobów na lokowanie pieniędzy. Kruszec ten doceniany jest szczególnie w okresach inflacji i kryzysu. Kiedy pieniądz spada, a razem z nim topnieją oszczędności, złoto cały czas trzyma swoją wartość.

Spadek wartości pieniądza związany jest głównie z masowym ich drukowaniem przez państwo. Inwestowanie w złoto zawsze było dobrym zabezpieczeniem przed inflacją. Kwestią czasu jest wybuchu inflacji. Wówczas złoto dostosuje swoją wartość do podaży pieniądza i zdrożeje. Złoto inwestycyjne to jeden ze sposobów oszczędzania na emeryturę.

Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego

Kluczem do sukcesu jest właściwy podział inwestowanego kapitału. Z tego względu warto postawić także na nieskolerowane z akcjami oraz innymi instrumentami finansowymi inwestycje. Historia złota ukazuje, że kursy akcji oraz złota wahają się niezależnie od siebie. Dlatego też dzięki dodaniu tego kruszca do portfela inwestycyjnego, można uzyskać wyższe stopy zwrotu, przy niższym ryzyku inwestycyjnym.

Wzrost w gospodarkach wschodzących

Rosnący popyt w gospodarkach wschodzących na złoto w ostatnich latach, zwiększył ogólnoświatowy popyt na złoto. Razem ze wzorem dobrobytu, wzrastał będzie popyt na ten kruszec. W Azji złoto jest najbardziej docenianym środkiem przechowywania bogactwa. W ostatnich latach Chiny wyprzedziły Indie jako największy na całym świecie odbiorca złotych monet.

Inwestowanie w złoto w praktyce

Zwykle poza wartością finansową, złoto ma również wartość emocjonalną. Bardzo często wybierane jest na wartościową pamiątkę lub prezent. Jest także dziedziczone z pokolenia na pokolenie i cały czas traktuje się je jako coś bardzo cennego. Do tej tendencji warto zatem dodać wiedzę, aby inwestowanie w złoto było przemyślane oraz wiązało się z dużym zyskiem w przyszłości.

Inwestowanie w złoto
Inwestowanie w złoto. Ile kosztuje 1 kg złota? inwestycja w złoto

Należy jednak pamiętać, że zarabianie na złocie to proces długoterminowy. Stosunkowo zadowalający zwrot kosztów oraz dochód z inwestycji, mogą pojawić się dopiero po kilkunastu albo nawet kilkudziesięciu latach. Wkład finansowy jest zwykle spory. Inwestowanie w złoto nie będzie zatem odpowiednim rozwiązaniem dla każdego. Zaleca się je osobom, które dysponują stosunkowo dużymi aktywami.

Ile można zarobić na złocie?

To pytanie z pewnością zadaje sobie każdy, kto zainteresowany jest tego typu inwestycją. Przede wszystkim należy pamiętać, że tak jak w przypadku każdego surowca inwestycyjnego, także złoto cechuje się stosunkowo wysoką zmiennością. Inwestor może trafić na bardzo duży okres spadków cen i jeżeli jego horyzont czasowy jest krótki, może stracić na złocie.

Jeżeli jednak inwestor planuje trzymać złoto w portfelu naprawdę długoterminowo, wówczas inwestowanie w złoto i uzyskanie zadowalających zarobków jest możliwe.

Jaki wpływ ma kurs walutowy na zyski z inwestycji w złoto?

Złoto wyceniane jest na rynku w dolarach. Decydując się na zakup złota, tak naprawdę inwestor częściowo liczy także na wzrost wartości dolara. W skrajnych przypadkach może zdarzyć się nawet tak, że złoto jako surowiec wzrośnie na wartości, a inwestor i tak straci. Niestety niekorzystne zmiany na rynku potrafią zjeść wszystkie zyski.

Czy można kupić złoto anonimowo?

Decydując się na zakup złota na większe kwoty, inwestor nigdy nie będzie anonimowy. Złoto można nabyć w ten sposób tylko za gotówkę do 10 tysięcy euro oraz bezgotówkowo za 15 tysięcy euro. Ciężko jednak wykonać anonimowy przelew z własnego konta bankowego. Jeśli chodzi o praktykę, to często bywa tak, że dealerzy mają własne obostrzenia i mogą poprosić inwestora o podanie danych osobowych.

Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku sprzedaży. Może się zdarzyć tak, że nawet sprzedając jedną monetę, inwestor zostanie poproszony o podanie danych. Dlatego też jeśli bardzo zależy mu na anonimowości, powinien wcześniej telefonicznie upewnić się, czy taka możliwość na pewno istnieje.

Podróbki złota – jak się ustrzec?

Inwestowanie w złoto związane jest również z wiedzą. Jeżeli dealer, od którego inwestor chce kupić złoto, funkcjonuje od kilku lat i prowadzi sklep stacjonarny, to można mieć większą pewność co do jego uczciwości. W takim sklepie stacjonarnym, inwestor powinien mieć możliwość zakupu najpopularniejszych złotych monet za gotówkę.

Inwestowanie w złoto
Inwestowanie w fizyczne złoto. jak inwestować w złoto

Kluczową zasadą bezpieczeństwa jest kupno za gotówkę, na miejscu, z ręki do ręki. Oczywiście wysyłki są praktykowane, ze względu na wygodę, jednak odradzane. Zakup złota przez internet zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem. Najbezpieczniej dokonywać zakupu złota w banku albo mennicy.

Bardziej ryzykowny jest zakup sztabki złota, która ważny 100 gram, niż takiej, która ważny 1 oz. Sztabki większe, łatwiej jest podrobić. Także monety bulionowe są podrobione – głównie w Chinach. Renomowani dealerzy muszą dbać o klientów, z tego względu poleca się kupowanie złota właśnie u nich.

Pisaliśmy również: Day trading i swing trading

Warto także zapytać firmę, czy ma urządzenie, które potrafi wykryć podróbkę. Duże firmy posiadają spektrometr, który przeznaczony jest do badania monet, co eliminuje możliwość zakupu podróbki. Aby jeszcze bardziej zwiększyć bezpieczeństwo, najlepiej kupować monety z aktualnych roczników.

Natomiast własny test na prawdziwość złota, inwestor może wykonać przy pomocy magnesu. W przeciwieństwie do metali, złoto jest obojętne magnetycznie. Jeśli po przystawieniu magnesu do monety, inwestor wyczuje przyciąganie, bez wątpienia ma do czynienia z podróbką. Warto także wiedzieć, że na rynku dostępne są aplikacje, umożliwiające sprawdzenie prawdziwości monet.

Gdzie przechowywać fizyczne złoto?

Złoto fizyczne ma taką wadę, że jest podatne na kradzieże, dlatego też warto się przed tym odpowiednio zabezpieczyć. W jakiś sposób?

  • Sejf na złoto – pozwala na zabezpieczenie złota trzymanego w domu. Warto wybrać sejf, który jest atestowany i z odpowiednią klasą bezpieczeństwa – od niej zależy również wysokość możliwego ubezpieczenia sejfu,
  • Skrytka depozytowa albo bankowa – chodzi o wynajęcie sejfu, który należy do banku albo firmy, zajmującej się tego typu usługami. Sejf znajduje się w ich siedzibie. Budynki, które znajdują się w siedzibie takiej instytucji, zazwyczaj dysponują dodatkowymi zabezpieczeniami, co jeszcze bardziej zwiększa poziom bezpieczeństwa,
  • Sejf u sprzedawcy – zdarza się tak, że dealer oferuje możliwość przechowywania kupionego złota we własnym skarbcu.

Jak wygląda ubezpieczenie złota?

Złoto, które inwestor przechowuje w domu, może oczywiście ubezpieczyć. Na polskim rynku nie ma jednak ubezpieczeń stworzonych specjalnie dla osób, które posiadają metale szlachetne. Towarzystwa ubezpieczeniowe zwrócą inwestorowi koszty w sytuacji zniszczenia albo kradzieży wszystkiego, co znajduje się na jego posesji.

To jednak nie całość, a część strat. Takie kwoty sięgają kilkudziesięciu tysięcy złotych. Jest to zbyt mało, nawet jeżeli inwestor przechowuje kilka uncji złota. Ponadto większość ogólnych ubezpieczeń wyklucza złote sztabki, zatem ubezpieczeniu podlega jedynie biżuteria oraz złote monety.

Pisaliśmy również: W co inwestować na giełdzie

Inwestowanie w złoto
Inwestycja w złoto. jak kupić złoto

Jeżeli jednak inwestor będzie trzymał złoto w sejfie, może swój sejf po prostu ubezpieczyć na określoną kwotę. Wówczas nikogo nie będzie interesować, co w nim było.

Jak sprzedać złoto inwestycyjne?

Złoto inwestycyjne można sprzedać:

  • Wyspecjalizowane przedsiębiorstwa – jubilerzy, dealerzy metali szlachetnych, mennice, kantory oraz niektóre sklepy numizmatyczne,
  • Osoby prywatne.

Warto jednak pamiętać, że w kantorach, lombardach oraz u jubilerów naliczane są wysokie i nieopłacalne marże. Najlepiej wybrać sprawdzone firmy, które zajmują się handlem złotem. Często sprzedaży można dokonać zarówno stacjonarnie, jak i przez internet. Z kolei na stronach internetowych zwykle można znaleźć cennik, dzięki któremu sprzedawca z góry będzie znał kwotę, jaką można otrzymać za dany kruszec. Z kolei wycena na podstawie zdjęć jest bardzo wygodną usługą.

Inwestowanie w złoto
Inwestycja w złoto

Inwestowanie w sztabki złota czy złote monety bulionowe czy w ogóle zakup fizycznego złota niewątpliwie ma wiele zalet. Mając fizyczne złoto, inwestora nie interesują światowe kryzysy, inflacja, spadki na giełdach czy inne okresy, w których wielu ludzi traci swoje oszczędności.

Posiadacz złota może nastawić się na inwestycję oraz spekulowanie, iż cena przyszła będzie wyższa niż obecna. Inwestor może też chcieć zabezpieczyć kapitał i domniemywać, że w długoterminowym okresie wartość złota utrzyma swoją cenę.

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.