Inwestowanie w złoto jest jednym z najstarszych sposobów lokowania kapitału i gromadzenia oszczędności. Nic dziwnego, w końcu złoto od dawien dawna jest symbolem bogactwa. Na przestrzeni lat nieco się zmieniło i inwestycje w złoto nie zawsze opierają się na zakupie kruszcu w formie fizycznej. Jak inwestować w złoto?

Inwestowanie w złoto – na czym polega?

Warto wiedzieć, że złoto inwestycyjne występuje nie tylko w formie fizycznej, ale też papierowej. I przed rozpoczęciem inwestycji, warto podjąć decyzję, w który rodzaj złota lokować swoje pieniądze. W przypadku, kiedy złoto dla inwestora ma stanowić bezpieczną przystań i ochronić jego oszczędności przed takimi sytuacjami, jak hiperinflacja, to dobrym wyborem będzie fizyczne złoto inwestycyjneInwestowanie w złoto jest lokatą na przyszłość, a nie spekulacją.

Ile można zarobić na złocie?

W szczególności warto pamiętać, że tak jak w przypadku każdego innego surowca inwestycyjnego, także złoto cechuje się dość wysoką zmiennością. Inwestor może trafić na długi okres spadków cen i jeśli obrał krótki horyzont czasowy, niestety może na złocie stracić. Jeżeli jednak planuje trzymać kruszec przez długi czas, wówczas zarabianie na złocie ma sens.

Inwestowanie w złoto
Inwestowanie w złoto wady i zalety

Rodzaje złota inwestycyjnego

Istnieją dwa zasadnicze rodzaje złota – fizyczne i papierowe. To, które wybierze inwestor, zależy do jego indywidualnych preferencji, sposobu inwestowania, horyzontu czasowego, itp. 

bezpieczne inwestowanie
bezpieczne inwestowanie

Czym jest złoto fizyczne?

W tym przypadku mowa o realnie występującym metalu, który można wziąć do ręki. Dostępny jest w formie złotych sztabek albo monet. Takie produkty zawierają w sobie niemalże wyłącznie sam kruszec. Oprócz tego, nie wykazują wartości kolekcjonerskiej, ani też żadnych walorów estetycznych. Ich cena uzależniona jest przede wszystkim od zawartości złota oraz bieżącego kursu rynkowego. To wszystko powoduje, że złoto fizyczne świetnie nadaje się do celów inwestycyjnych.

Sprawdź także: Inwestowanie małych kwot

Inwestowanie w złote monety, jak i sztabki złota ma niemalże takie same korzyści, więc nie ma większego znaczenia, które z nich inwestor wybierze. Należy jednak pamiętać, aby inwestować w produkty renomowanych producentów, które cieszą się wśród inwestorów dużym uznaniem. Ponadto, złote monety powinny być w dobrym stanie technicznym, sztabki z kolei dodatkowo w certipackach ochronnych, które potwierdzają ich autentyczność.

Pisaliśmy niedawno: Akcje i obligacje

Najlepiej inwestować w sztabki takich mennic, jak Heraeus, Valcambi, Umicore czy Mennicy Polskiej. Jeśli chodzi o monety bulionowe, to najlepiej wybierać Amerykańskiego Orła, południowoafrykańskiego Kruggeranda, Liścia Klonowego albo Australijskiego Kangura. Dzięki temu w momencie, kiedy inwestor będzie chciał sprzedać swoje złoto, dowolny z powyższych produktów bez problemu sprzeda w dobrej cenie.

Decydując się na inwestowanie w złoto, warto mieć na uwadze, że poszczególne monety i sztabki różnią się od siebie tylko wyglądem, ale również standardami wagowymi. Za najtańszą sztabkę jednogramową trzeba zapłacić kilkaset złotych, podobnie jak za najtańszą monetę o wadze 1/25 uncji.

Sprawdź także: W co zainwestować 10000

Inwestowanie w złoto
Inwestowanie w złoto ryzyko

Istnieją również numizmaty oraz inne okazy kolekcjonerskie. W przypadku biżuterii, monet kolekcjonerskich, a także różnego typu innych złotych artefaktów, takich jak podkowy czy figurki, rzeczywista waga kruszcu nie ma takiego znaczenia. O wiele wyższa jest wartość kolekcjonerska, która może znacząco przewyższać realną wartość metalu.

Czym jest złoto papierowe?

Złoto papierowe to wszystkie instrumenty finansowe, które dają osobie inwestującego ekspozycję na cenę złota. W większości takiego złota inwestor nawet nie zobaczy, ale będzie mógł zarobić na wzroście jego wartości albo też stracić, w przypadku spadku cen. Cała transakcja rozliczona zostanie w fiducjarnym pieniądzu, bez dostawcy fizycznego kruszcu.

Papierowe złoto obejmuje w szczególności jednostki funduszu ETF. Większość z nich funkcjonuje w ten sposób, że za środki uzyskane od inwestorów, kupuje oraz magazynuje rzeczywiście istniejące sztaby złota. Z tego względu wycena jednostek ETF-ów, zazwyczaj precyzyjnie odzwierciedla notowania kruszcu na rynkach finansowych.

Jednak spora większość ETF-ów nie pozwala inwestorom zamienić jednostek na sztaby złota. Jest jednak kilka podmiotów, które oferują taką opcję, ale jedynie w odniesieniu do dużych nominałów. Istnieją również ETF-y, które stosują replikację syntetyczną i w ogóle nie posiadają złota.

Inwestowanie w złoto papierowe odbywa się tak samo, jak np. w akcje, gdyż są one notowane na giełdzie (pisaliśmy m.in. Giełda Papierów Wartościowych) . Aby je kupić, należy posiadać rachunek inwestycyjny z dostępem do określonej giełdy. Poza ETF-ami, inwestor ma do dyspozycji szeroką ofertę jednostek tradycyjnych funduszy inwestycyjnych albo certyfikatów inwestycyjnych.

Warto jednak wiedzieć, że to ETF-y oferują niższe opłaty za zarządzanie (pisaliśmy m.in. Inwestowanie w ETF oraz Fundusze ETF). Z drugiej strony inwestowanie na rynkach zagranicznych przez polskie biura brokerskie, zazwyczaj wiąże się z relatywnie wysoka prowizją za kupno i sprzedaż (pisaliśmy m.in. Konto maklerskie dla początkujących).

Istnieją także kontakty terminowe na złoto, które są domeną nowojorskiej giełdy towarowej. W tym przypadku jeden kontrakt odpowiada 100 uncjom złota. Tego typu kontrakty umożliwiają założenie się z innymi uczestnikiem rynku o to, w którym kierunku zmierzać będzie cena złota. Takie rozwiązanie pozwala na zarabianie na złocie również w okresie spadku. W przypadku ETF-ów takiej możliwości nie ma.

Inwestowanie w złoto fizyczne czy papierowe? Które wybrać?

Kluczową zaletą w przypadku fizycznego złota jest to, że umożliwia ona korzystanie z wszelkich właściwość fizycznego kruszcu. Złoto cechuje się dużą trwałością, można je łatwo przenosić i bez problemu spieniężyć w dowolnej części świata.

Ponadto sztabki albo monety inwestor przechowuje niejako poza systemem – może trzymać je tam, gdzie chce i nie musi martwić się działaniami instytucji finansowych czy rządu. 

Pisaliśmy również m.in. Trading online

Inwestowanie w złoto
Gdzie kupić złoto fizyczne?

Warto jednak pamiętać o jednej rzeczy, z którą wiąże się inwestowanie w złoto. W Polsce anonimowo można nabyć złoto do wartości 15 tysięcy euro. Złoto inwestycyjne ma także bardzo ważną zaletę, która związana jest z kwestią podatków. Zgodnie z przepisami oraz interpretacjami urzędów skarbowych, można je uznać nie za formę inwestycji, ale nieopodatkowany sposób przechowywania majątku. Aby jednak rzeczywiście uniknąć płacenia podatku, sprzedaż złotej monety albo sztabki, musi nastąpić najwcześniej pół roku po jej zakupie.

Jednak inwestowanie w złoto fizyczne ma także kilka minusów:

  • Konieczność przechowywania kruszcu, co zazwyczaj generuje dodatkowe opłaty,
  • Problematyczność samej transakcji zakupu, czyli wyłonienie najlepszej oferty i ocena autentyczności złota, a także jego późniejszej odsprzedaży – wystawienie oferty i znalezienie kupca,
  • Tak naprawdę opłaca się kupować jedynie złoto o stosunkowo wysokiej masie – przynajmniej o wadze 1 uncji.

A może lepiej postawić na papierowe złoto?

Jeśli chodzi o inwestowanie w złoto papierowe, do wady i zalety wyglądają nieco inaczej, nie z przypadku fizycznego złota. Do zalet instrumentów, które opierają się na złocie, zaliczyć można łatwość zawierania transakcji oraz brak problemów, a także kosztów związanych z przechowywaniem. Występują jednak opłaty transakcyjne, a także ewentualnie – za prowadzenie rachunku inwestycyjnego. 

Przy pomocy złota papierowego, inwestorzy mogą stosować różnorodne strategie inwestycyjne, a także swobodnie reagować na sytuację, która zmienia się na rynku. Ponadto inwestowanie w papierowe złoto, umożliwia dogodne wejście na rynek z niewielkim kapitałem na takich samych warunkach, na jakie liczyć mogą inwestorzy zamożni. W tym przypadku nie ma marż producentów, które wpływałyby na obniżenie opłacalności inwestycji niskokwotowych.

Kluczową wadą papierowego złota jest to, że nie pozwala ono na korzystanie z właściwości fizycznego kruszca, co z kolei pociąga za sobą kolejne wady, czyli brak całkowitej anonimowości i kontroli nad inwestycją. W tym przypadku pojawia się również ryzyko brokera, giełdy oraz systemu bankowego. Ponadto, do działania rynku konieczna jest infrastruktura organizacyjna oraz techniczna.

Tego typu złotem inwestor może handlować wyłącznie na ustalonych zasadach, przy pomocy platformy inwestycyjnej (pisaliśmy m.in. Platforma tradingowa oraz Platforma inwestycyjna). Co więcej, jest ono traktowane tak samo, jak każda inna inwestycja giełdowa, dlatego też związane jest z koniecznością zapłaty podatku od zysków kapitałowych, w wysokości 19%.

Inwestowanie w złoto
Czy warto inwestować w złoto?

Gdzie i jak przechowywać złoto?

Decydując się na zakup skóra fizycznego, warto zastanowić się nad jego bezpiecznym przechowywaniem, gdyż jest ono narażone na kradzież. Poniżej kilka miejsc, gdzie można umieścić złote sztabki i monety.

Sejf na złoto w domu

Inwestor powinien wybrać sejf w zależności od wartości rzeczy, które ma zamiar w nim przechowywać. Rozwiązanie to nie będzie miało sensu w przypadku, gdy fizyczne oszczędności nie mają zbyt wysokiej wartości. Po prostu nie będą one warte instalacji najtańszego atestowanego sejfu. Sejf sprawdzi się przy wyższych oszczędnościach, powyżej 10 000 złotych.

Czytaj także: Fundusze inwestycyjne czy warto?

Skrytka bankowa

Złoto inwestycyjne w postaci fizycznej można przechowywać także w banku. Niestety jest to deficytowa usługa i niełatwo jest znaleźć wolną skrytkę bankową. Alternatywą mogą być prywatne przedsiębiorstwo, które wynajmują skrytki, jednak w tym przypadku koszt przechowywanie będzie wyższy.

Sejf u sprzedawcy

Kupując złoto inwestycyjne u dealera albo producenta, inwestor prawdopodobnie otrzyma propozycję przechowywania kupionego kruszca. Takie oferty często są atrakcyjne pod względem ceny i będą uzależnione od podmiotu oraz wagi złota.

Pisaliśmy m.in. Bezpieczne inwestowanie na giełdzie

Jak wygląda ubezpieczenie złota?

Złoto, które przechowywane jest w domu, można oczywiście ubezpieczyć. Nie ma jednak ubezpieczeń, które dedykowane są posiadaczom wartościowych kruszców na rynku polskim. Towarzystwo ubezpieczeniowe zwróci osobie poszkodowanej koszty w przypadku kradzieży albo zniszczenia wszystkiego, co znajdowało się na ubezpieczonym terenie. To jednak część strat – nie całość. Są to kwoty rzędu kilkudziesięciu tysięcy złotych, a to o wiele za mało, nawet w przypadku przechowywania tylko kilku uncji złota inwestycyjnego. Ponadto wiele ubezpieczeń wyklucza w warunkach ogólnych sztabki złota. Jeżeli jednak inwestor zdecyduje się na trzymanie złota w domowym sejfie, może po prostu na daną kwotę ubezpieczyć cały sejf.

Jak wybrać dealera złota?

Aby zakupić złoto, najlepiej udać się do profesjonalnego dealera metali szlachetnych, w szczególności w sytuacji, kiedy inwestor dopiero zaczyna inwestowanie w złoto. Czym powinien się cechować dobry dealer?

  • Mieć stacjonarny punkt, w którym pracownicy będą w stanie doradzić i pomoc w wyborze odpowiedniego produktu,
  • Funkcjonuje na rynku już dłuższy czas albo jest częścią dużej grupy kapitałowej,
  • Pozwoli na zakup wybranych monet i sztabek od ręki. Nie trzeba w pierwszej kolejności płacić za towar i oczekiwać na jego dostawę.
Inwestowanie w złoto
Inwestowanie w złoto

Zakup złota – uczciwe warunki

Inwestowanie w złoto powinno opierać się na uczciwym podejściu dealera. To w szczególności polega na szybkiej dostawie po dokonaniu płatności, a także dogodnych warunkach płatności. Warto docenić możliwość zakupu złota także za gotówkę, co gwarantuje anonimowość.

Czy inwestowanie w złoto jest bezpieczne?

Inwestowanie w złoto jest jedną z bezpieczniejszych form inwestowania pieniędzy. Wynika to z tego, że w okresie kryzysu nie występuje ryzyko:

  • dużego wzrostu podaży, tak jak w przypadku walut fiducjarnych (pisaliśmy m.in. Jak inwestować w waluty online),
  • bankructwa, jak w przypadku spółek giełdowych,
  • związane ze zmianami własnościowymi albo podatkowymi.

Należy jednak pamiętać o tym, że samo posiadanie złota fizycznego, nie przynosi bieżącego dochodu, np. w postaci stopy procentowej.

Zalety inwestycji w złoto

Inwestowanie w złoto ma wiele pozytywnych aspektów. Pozwala zabezpieczyć i pomnożyć swój majątek, choć nie należy zapominać o ryzyku z tym związanym.

Ograniczona podaż złota na rynku 

Od zawsze złoto było bardzo cennym i pożądanym metalem. Z tego względu od dawien dawna złoto to kruszec poszukiwany, wydobywany oraz przetwarzany, m.in. na biżuterię i monety. Zgodnie z różnymi szacunkami z całej historii świata, odkryto i wydobyto około 160 – 190 tysięcy ton złota. Ponadto, każdego roku na świecie odkrywa się około 3 tysięcy ton kruszcu, a z recyklingu odzyskuje około 1,2 tysięcy ton.

Pisaliśmy również: W co inwestować na giełdzie

Należy jednak pamiętać, że pewna część złota jest tracona, na skutek różnych konfliktów zbrojnych i kataklizmów na świecie. Z kolei duża część kruszcu, która wykorzystywana jest w przemyśle nie jest poddawana recyklingowi, gdyż w niektórych technologiach nie jest to opłacalne. To powoduje, że przy ciągle rosnącej populacji na świecie i wzroście zapotrzebowania na ten kruszec, popyt na złoto ciągle rośnie. To z kolei powoduje, że cena kruszcu ciągle rośnie i będzie wzrastać.

Bezpieczna przystań

Złoto inwestycyjne od dawna charakteryzuje się dużą odpornością na kryzysy na świecie. Na inflacji, niestabilnej gospodarce i konfliktach zbrojnych złoto tylko zyskuje. Od lat uchodzi ono za bezpieczną przystań, do której zwracają się inwestorzy w sytuacji, gdy na rynku robi się ryzykownie. Wynika to z tego, że złota nie można dodrukować tak jak pieniędzy i nie jest w stanie zbankrutować, tak jak spółka w trakcie krachu. Inwestowanie w złoto uważane jest za zabezpieczenie przed spadkiem wartości pieniędzy.

Inwestowanie w złoto
Inwestowanie w złoto

Elastyczność inwestowania

Inwestycje w złoto nie wymagają wykonywania narzuconych przez inne osoby albo instytucje częstotliwości zakupu oraz terminu skupu. Złoto inwestycyjne można kupować w dowolnej formie, w wybranym terminie oraz w dowolnej gramaturze.

Ponadto, zakup złota wcale nie musi być ogromnym wydatkiem. Na rynku dostępne są sztabki, które mają wagę już 1 grama i kosztują kilkaset złotych. Co więcej, złoto inwestycyjne można sprzedać w dowolnie wybranej chwili, kiedy inwestor uzna, że jego cena jest dla niego atrakcyjna albo gdy sytuacja życiowa go do tego zmusi.

Duża płynność przy sprzedaży

Tak, jak w każdej innej inwestycji, decydując się na jej rozpoczęcie inwestycji, inwestor musi przemyśleć, jak i kiedy ją zakończy. Czasem nie jest łatwo znaleźć kupca na akcje, które spadają w dół czy nieruchomość, która z czasem straciła swoje pierwotne walory (pisaliśmy m.in. Jak inwestować w akcje). Jeśli chodzi o inwestowanie w złoto czy inne metale szlachetne, to ten problem w zasadzie nie występuje. Bez względu na sytuację rynkową oraz gospodarczą, znajdzie się chętny na zakup złota. Istnieje wiele miejsc, a także sposobów sprzedaży złota, zaczynając od dystrybutorów kruszców, przez instytucje finansowe oraz banki, kantory wymiany walut, jubilerów, kończąc na inwestorach indywidualnych.

Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego

Strategia wkładania wszystkich oszczędności w jedno aktywo, jest błędna. Bez względu na to, co jest tym aktywem – akcje, obligacje, kryptowaluty, waluty, dzieła sztuki czy nieruchomości. Jeżeli inwestor obrał taką strategię, że inwestuje bezpośrednio w akcje albo przez fundusze inwestycyjne, powinien zabezpieczyć swój portfel inwestycyjny poprzez inwestycje w inne, bezpieczne aktywo, np. złoto inwestycyjne

W długoterminowej strategii kurs tego metalu jest o wiele stabilniejszy, niż kurs akcji. Ponadto, nie wymaga jednorazowo dużej inwestycji, tak jak ma to miejsce w przypadku np. nieruchomości. Nie wymaga również od inwestora posiadana specjalistycznej wiedzy, także doświadczenia z rynku, np. sztuki – kiedy decyduje się na kupienie rzeźb czy obrazów. Najlepiej by było, gdyby złoto inwestycyjne stanowiło około 10% wartości portfela inwestycyjnego inwestora w czasach stabilnych. Natomiast w niestabilnych okresach i w trakcie kryzysu warto inwestor w metale szlachetne nawet 40-50% wartości portfela inwestycyjnego.

Brak ryzyka bankructwa

Złoto inwestycyjne w przeciwieństwie do innych inwestycji, np. w akcje, w 100% jest odporne na ryzyko bankructwa. Niestety, nawet największe spółki giełdowe czy też banki, mogą zbankrutować. Jeśli chodzi o inwestowanie w złoto, to takiego ryzyka nie ma. Złoto inwestycyjne wynagradza inwestorów długoterminowych w postaci zadowalających stopach zwrotu.

Inwestowanie w złoto
Inwestowanie w złoto

Korzyści podatkowe

Inwestowanie w złoto fizyczne wiąże się z wieloma korzyściami podatkowymi. Kupno złota inwestycyjnego, zwolnione jest z podatku VAT, po spełnieniu następujących warunków:

  • W przypadku zakupu sztabek o próbie minimum 995,
  • W przypadku zakupu monet, które mają próbę minimum 900; zostały wybite po 1800 roku i w kraju wybicia są albo były środkiem płatniczym, a ich cena nie przekracza 80% wartości rynkowej złota, które zawarte jest w monecie.

Jednak najważniejsza korzyść dla inwestorów indywidualnych, wiąże się z opodatkowaniem zysków od sprzedaży złota. Sprzedając złoto inwestycyjne, inwestor nie musi opłacać podatku dochodowego i od zysków kapitałowych, jeśli zdecyduje się je sprzedać po upływie 6 miesięcy od jego kupna.

Wygoda zakupu

Jeszcze nie tak dawno, aby kupić złoto inwestycyjne, trzeba było udać się osobiście do oddziału Narodowego Banku Polskiego. Aktualnie można inwestować bez wychodzenia z domu, tak jak ma to miejsce w przypadku inwestowania w obligacje, akcje, itp. Wszystko można załatwić przez internet. Chodzi o inwestowanie w złoto papierowe, które jest komfortowe i w zasadzie nie wymaga wstawania z fotela.

Inwestowanie na giełdzie – o czym warto pamiętać?

Warto przede wszystkim wiedzieć, że inwestowanie na giełdzie wiąże się z ryzykiem utraty części albo całości kapitału. Istnieją jednak skuteczne sposoby na to, aby je zminimalizować. Choć nie można ryzyka wyeliminować całkowicie, można ograniczyć je, stosując poniższe zasady.

Uczenie się 

Aby być skutecznym inwestorem, nie należy przestawać się uczyć. Ciągłe poszerzanie wiedzy to podstawa, aby generować zyski a nie straty. Wiedzę warto czerpać z różnych źródeł, np. książek, artykułów, czasopism, ale również ebooków. Dla osób, które chcą znać się inwestowaniem profesjonalnie, nieocenione będą szkolenia i kursy z zakresu inwestowania, które można bez problemu przeprowadzić przez internet. 

Pisaliśmy niedawno również: Jak grać na giełdzie

Inwestowanie w złoto
Inwestowanie w złoto

Inwestowanie zgodnie z posiadaną wiedzą

Każdy inwestor powinien lokować pieniądze wyłącznie w te instrumenty finansowe, na których się zna i o których ma przynajmniej podstawową wiedzę. Lepiej nie inwestować na chybił trafił – oczywiście przy odrobinie szczęścia inwestor może zyskać, jednak na dłuższą metę takie działanie nie zda egzaminu. Przykładowo, decydując się na inwestowanie w złoto, warto wcześniej dowiedzieć się na ten temat jak najwięcej.

Akceptacja ryzyka

Ryzyko inwestycyjne niestety jest nierozerwalnie związane z inwestycjami. Zawsze trzeba liczyć się z tym, że można stracić środki finansowe. Nie ma co bujać w chmurach, gdyż można boleśnie spaść na ziemię. Inwestor powinien zaakceptować to, że ryzyko istnieje i pogodzić się z tym.

Odłożenie emocji na bok

To bardzo pomocna umiejętności w przypadku inwestowania. Skuteczny inwestor kieruje się tylko chłodną kalkulacją. Niestety, podejmowanie decyzji, działając pod wpływem emocji, zwykle prowadzi do straty. Choć bardzo ciężko jest się nie stresować albo nie ekscytować, zwłaszcza gdy ceny rosną, to zawsze warto podchodzić do inwestycji z zimną krwią.

Wybór właściwej platformy inwestycyjnej

Ta kwestia dotyczy inwestowania w złoto papierowe. Inwestor może tego dokonać przy pomocy platformy inwestycyjnej, która udostępniana jest przez brokera. Decydując się na określony wybór, należy wziąć pod uwagę kilka ważnych czynników. Platforma inwestycyjna powinna działać szybko i niezawodnie. Nawet najmniejsze opóźnienie niestety może skutkować wygenerowaniem straty.

Ponadto powinna mieć przyjazny oraz intuicyjny interfejs, co ma znaczenie w szczególności w przypadku osób początkujących. Nie bez znaczenia są również koszty dokonywania transakcji – cennik zawsze warto sprawdzić przed dokonaniem wyboru. Wcześniej najlepiej wypróbować platformę, inwestując na koncie demo, gdzie nie ryzykuje się prawdziwych pieniędzy.

Inwestowanie w złoto
Inwestowanie w złoto

Inwestowanie w złoto uważane jest za jedne z najbardziej bezpiecznych inwestycji. Świetnie sprawdzi się zwłaszcza w przypadku inwestorów, którzy stawiają na długoterminowe inwestowanie. Do wyboru jest złoto fizyczne albo papierowe, dzięki czemu każdy może wybrać zgodnie ze swoimi preferencjami. Zawsze warto jednak pamiętać o ryzyku inwestycyjnym i starać się je zredukować, ucząc się i stosując skuteczne wskazówki.

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.