Jak inwestować w akcje i ile można zarobić?

Jak inwestować w akcje? Każdy początkujący inwestor z pewnością zadaje sobie to pytanie. Akcje mogą przynieść spore zyski, ale nie da się ukryć, że są to ryzykowne instrumenty finansowe. Zaczynając przygodę z inwestowaniem na giełdzie, warto dowiedzieć się czym są akcje i jakie ryzyko jest z nimi związane.

Jak inwestować w akcje (papiery wartościowe)?

Aby dowiedzieć się, w jaki sposób inwestować w akcje z należy najpierw dowiedzieć się, czym dokładnie są te instrumenty. Akcje, zwane równie udziałami w przedsiębiorstwach, umożliwiają kupienie części firmy razem ze wszystkimi korzyściami oraz ryzykami, które są z tym związane.

Akcje spółek giełdowych kupuje się w obrocie giełdowym, a także w emisjach publicznych albo prywatnych. Jednak drobni inwestorzy zwykle będą robić to w ten pierwszy sposób, czyli odkupując notowane już udziały od innych inwestorów giełdowych.

Dlaczego warto zdecydować się na inwestowanie w akcje określonej spółki? Przede wszystkim dlatego, aby z czasem wziąć udział w sukcesie firmy, a także cieszyć się wzrostem ceny akcji danej spółki, a także dywidendami, które firma będzie wypłacała. Oczywiście na rynku jest wiele spółek i nie wiadomo, która z nich odniesie sukces. Wybór odpowiedniej zależy od wiedzy, doświadczenia, umiejętności oraz odrobiny szczęścia.

Sprawdź także: Gdzie kupować akcje?

Jakie są rodzaje akcji?

Ze względu na sposób przenoszenia własności, wyróżnia się:

• Imienne akcje – prawo do niej ma jedynie osoba fizyczna albo prawna, która została wskazana w dokumentacji. Zazwyczaj posiadaczami takich akcji są założyciele spółki. Jeśli chodzi o inwestowanie w akcje imienne, zarząd spółki zobowiązany jest do prowadzenia księgi akcyjnej, do której wpisuje się dane osoby, która uprawniona jest do akcji. Nie mogą być sprzedawane ani kupowane na giełdzie, gdyż mają indywidualne, charakterystyczne cechy, np. nie są ustandaryzowane,

• Akcje na okaziciela – to przeciwieństwo imiennych akcji. Prawo do nich przysługuje każdej osobie, która posiada akcje, ponieważ dane akcjonariusza nie znajdują się w dokumencie akcji, zatem nie są związane z określoną akcją. Akcje na okaziciela przed ich objęciem, muszą być w całości opłacone,

Ze względu na formę pokrycia, wyróżnia się:

• Gotówkowe akcje – są pokryte wkładem pieniężnym. Są wydawane w zamian za wkłady pieniężne, które uiszczane są przez akcjonariuszy. Cechuje je to, że mogą zostać wydane po częściowej zapłacie. Do chwili pełnej wpłaty są to akcje imienne,
• Aportowe akcje – są one pokryte niepieniężnym wkładem. Jeśli chodzi o inwestowanie na giełdzie w te akcje, to wydawane są one za wkłady rzeczowe, którymi mogą być nieruchomości albo też wartości prawne oraz niematerialne. Do momentu zatwierdzenia sprawozdania finansowego oraz rachunków za drugi rok obrotowy przez zgromadzenie walne, są imiennymi akcjami,

Jeśli chodzi o uprawę akcjonariuszy, to wyróżnić można:

• Zwykle akcje – każdy posiadacz akcji ma identyczne prawa, które z niej wynikają. Dają swoim właścicielom takie prawa, jak prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy razem z prawem głosu, prawo poboru, prawo do dywidendy czy też prawo do podpisali majątku. Jeśli chodzi o inwestowanie w akcje zwykłe, to reprezentują one ułamkową własność akcyjnego kapitału i mogą stanowić przedmiot obrotu na giełdzie,

• Uprzywilejowane akcje – z tytułu jej posiadacz, posiadacz może otrzymywać określone przywileje, takie jak pierwszeństwo przy wypłacie dywidendy albo większe znaczenie głosu na walnym zgromadzeniu. Jeśli chodzi o uprzywilejowania co do głosu, akcjonariuszowi przysługiwać mogą dwa głosy na jedną akcję.

Jak kupić akcje i inne papiery wartościowe? Jak inwestować na giełdzie?

Jeśli chodzi o punkt techniczny, to akcje jest bardzo łatwo kupić, choć pewien problem może stanowić obranie odpowiedniej strategii inwestycyjnej.

Pisaliśmy niedawno również: Kontrakty CFD

Aby kupić akcje na Giełdzie Papierów Wartościowych, najpierw trzeba złożyć rachunek inwestycyjny w domu maklerskim, który licencjonowany jest przez Komisję Nadzoru Finansowego (na stronie Komisji Nadzoru Finansowego można sprawdzić ostrzeżenia). Taki rachunek pozwala na dokonywanie transakcji kupna oraz sprzedaży papierów wartościowych oraz innych instrumentów finansowych (czytaj także: Zarabianie na akcjach).

Następnie na rachunek maklerski, właściciel musi wpłacić pieniądze. Inwestor powinien sam sprecyzować kapitał, który przeznaczy na inwestowanie na giełdzie. Po tym można złożyć pierwsze zlecenie. Całą transakcję można przeprowadzić w całości przez internet.

Sprawdź także: W co inwestować małe kwoty

Jaka jest rzeczywista wartość akcji?

Jak zacząć inwestować w akcje? Warto wiedzieć, że każda akcja posiada swoją wartość nominalną, która obliczana jest poprzez podzielenie kapitału zakładowego spółki przez ilość wyemitowanych akcji. W następnych emisjach akcje muszą mieć ten sam nominał, natomiast minimalna wartość nominalnej ceny, nie może być niższa niż jeden grosz.

Czytaj także: Co to jest giełda?

Cena sprzedaży akcji na pierwotnym rynku to emisyjna cena, która nie może być niższa, niż wartość nominalna akcji, natomiast cena rynkowa, czyli rzeczywista to cena, po której inwestor może kupić akcje na wtórnym rynku. Rzeczywista cena to giełdowa cena akcji, czyli cena, jaką należy zapłacić za określony papier wartościowy na wtórnym rynku albo w obrocie pozagiełdowym.

Bieżące ceny akcji, czyli ceny akcji na Giełdzie Papierów Wartościowych są ustalane na podstawie maklerskich zleceń, które przekazywane są na giełdę i wynikają z kształtowania się popytu oraz podaży na akcje.

Czym akcje różnią się od obligacji?

Inwestowanie w akcje i obligacje jest bardzo popularne. A czym różnią się oba instrumenty finansowe? Kluczową różnicą pomiędzy akcjami a obligacjami jest to, że posiadacz obligacji nie ma żadnych uprawnień względem emitenta. W tym przypadku mowa o takich prawach, jak współwłasność, dywidenda czy prawo do uczestnictwa w zgromadzeniach walnych.

Jeśli chodzi o stronę praktyczną, to osoba posiada akcje, ma prawo decydować o losach firmy. Jednak z drugiej strony jego zarobek albo strata zależy od notowań spółki na GPW. To oznacza, że akcjonariusz nie zarabia na oprocentowaniu akcji w przeciwieństwie do właściciela obligacji – ten zarabia z oprocentowania, które nałożone jest na zaciągniętą pożyczkę. Jego wysokość zależy od stanu finansowego określonej organizacji.

Oprócz tego obligacje są wystawiane przez Skarb Państwa, a akcje emitowane są przez spółki prywatne albo państwowe. Obligacja wystawiona na giełdzie, automatycznie staje się akcją.

Ryzyko związane z posiadaniem nowych akcji

Decydując się na inwestowanie w akcje, należy być świadomym, że są to stosunkowo ryzykowne instrumenty finansowe. Ryzyko związane z określoną akcją, uzależnione jest od spółki, która ją wyemitowała, a także od rynku. Wyróżnić można dwa rodzaje ryzyka:

• Systematyczne ryzyko – związane jest z ogólną sytuacją, jaka panuje na rynku oraz dotyczy wszyta uczestników rynku jednorazowo. Temu niestety w żaden sposób nie da się zapobiec. Ryzyko systematyczne może być przykładowo związane z pogorszeniem się koniunktury w gospodarce,
• Specyficzne ryzyko – zarabianie na akcjach wiąże się również z tego typu ryzykiem. Związane jest ono z sytuacją określonej spółki i uzależnione jest od decyzji podejmowanych przez nią. Ryzyko wzrasta, kiedy przedsiębiorstwo wprowadza nowy produkt czy też wchodzi na nowy rynek albo zostaje przejęte lub jest w złej kondycji finansowej. W celu zminimalizowania tego ryzyka, inwestor powinien właściwie zdywersyfikować swój portfel inwestycyjny. Powinien zainteresować w spółki, które różnią się od siebie, czyli z różnych branż, różnej wielkości, itp. Dlatego, że inne czynniki będą oddziaływać na nie, to nawet kiedy osiągnie spadek na akcjach jednego podmiotu, ciągle może zyskać na pozostałych.

Jak zacząć inwestować w akcje? Inwestowanie na polskich giełdach i zagranicznych

Miejscem, gdzie można kupić i sprzedać akcje jest giełda. Aktualnie dokonywanie wszystkich transakcji zostało skomputeryzowane – inwestowanie w akcje odbywa się na odległość, za pomocą np. konta maklerskiego. Niżej kilka przykładów giełd i państw, w których się znajdują:

• Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie – istnieje od 1991 roku,
• Warszawski NewConnect, który istnieje od 2007 roku i jest to rynek alternatywny dla Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Jest przeznaczony głównie dla niewielkich spółek oraz firm nowych technologii,
• New York Stock Exchange – pod względem kapitalizacji, jest to największa giełda na świecie. Mieści się w Nowym Jorku na Walk Street. Notowane są tam największe giganty, takie jak Coca-Cola czy Generał Electric,
• NASDAQ – jest to druga największa giełda na całym świecie, także ulokowana w Stanach Zjednoczonych. Skupia się w szczególności na spółkach technologicznych, takich jak Apple,

Ze względu na rozwój technologii, dostęp do danych jest obecnie bardzo ułatwiony. Duża konkurencja pomiędzy brokerami wymusiła oferowanie nowych rynków, dlatego też wielu pośredników oferuje dostęp do rynków, m.in. XTB, Degiro. Jeśli chodzi o inwestowanie na giełdzie, to znacząco spadły również prowizje, dlatego też coraz więcej usługodawców oferuje dostęp inwestowania w akcje w zupełności bez prowizji. 

Kiedy kupić, a kiedy sprzedać akcje – różne filozofie związane z inwestowaniem w akcje

Trudno znaleźć chociażby 2 osoby, które w taki sposób dokonywałyby inwestycji na giełdzie i kierowałyby się tym samym zestawem reguł. Wyróżnia się jednak 3 nurty, do których zalicza się ogromną ilość inwestorów giełdowych. Są to kolejno:

• Zwolennicy hipotezy rynków efektywnych,
• Analitycy techniczni,
• Analitycy fundamentalni.

Hipoteza rynków efektywnych

Jest to teoria sformułowana przez Eugene Fama, zgodnie z którą ceny akcji odzwierciedlają całą dostępną informację na ich temat. Fama wysnuwa wniosek, że niemożliwe jest osiągnięcie lepszych wyników, niż średnia rynku, a sposób odmienny niż szczęście.

Dlatego też nie warto próbować, gdyż straci się jedynie dużo pieniędzy na prowizjach. Zgodnie z założeniem zwolenników Famy, zarabianie na giełdzie zacząć od odpowiednio zdywersyfikowanego protela akcji o trzymać go bez względu na to, co dzieje się na rynku. Patrząc z perspektywy historycznej, tego typu podejście dawało około 7% rocznej stopy zwrotu przed wzięciem pod uwagę inflacji.

Pisaliśmy niedawno również: Inwestowanie w złoto

To podejście, za którym przemawia najwięcej badań, a także jest ono najbardziej akceptowane przez akademicki świat. Ponadto inwestowanie w akcje w oparciu o tą filozofię, cieszy się coraz większą popularnością wśród inwestorów, którzy inwestują zgodnie z tą koncepcją w akcje przez niskokosztowe fundusze, takie jak ETF (pisaliśmy niedawno również: Inwestowanie w ETF oraz Fundusze inwestycyjne).

Sporą zaletą tego typu podejścia jest jego prostota. Można je wykorzystać, nie posiadając żadnej wiedzy na temat funkcjonowania giełdy. Jest ono także niezbyt angażujące, jeśli chodzi o czas. Wystarczy tylko co jakiś czas dokupić udziałów w funduszach ETF za nowy kapitał. Dzięki temu inwestor może inwestować aż do emerytury albo innego celu finansowego, który sobie postawił.

Sprawdź także: Broker giełdowy

Analitycy fundamentalni

Ta grupa nie zgadza się z kluczowym założeniem rynków efektywnych, ponieważ uważają, że w ten sposób rynek niedoskonały wycenia akcje. Według nich istnieją okresy, kiedy akcje są stosunkowo tanie w stosunku do biznesowej wartości firmy. W tym przypadku inwestowanie w akcje opiera się na zakupie właśnie tanich akcji, a okresy, w których akcje są relatywnie drogie, to dobry moment na ich sprzedaż.

Analitycy fundamentalni mają myślenie podobne do biznesmenów. Szukając najlepszej okazji, chcąc kupić dobrze prosperujące firmy za niewielkie pieniądze. Co do zasady, analiza fundamentalna polega na szacunku prawdziwej wartości firmy. W celu obliczenia tego, fundamentaliści zwracają uwagę na takie kwestie, jak:

• Makroekonomiczne otoczenie spółki – dynamika rozwoju rynków, na których funkcjonuje firma, m.in. popyt na dobra firmy, wzrost PKB,
• Konkurencyjne otoczenie spółki – przewagi konkurencyjne, jej pozycje, koszty funkcjonowania, sposób finansowania czy unikalne technologie,
• Zarząd spółki – czy personel, który podejmuje kluczowe decyzje w spółce, jest właściwie wyszkolony oraz kompetentny, jeśli chodzi o swoje obowiązki,
• Sprawozdania finansowe spółki – na podstawie ich, osoby opierające inwestowanie w akcje na analizie fundamentalnej, oceniają dynamiki wzrostu przychodów i kosztów oraz kwestie, które związane są z zadłużeniem, a także płynnością. Zwracają uwagę na strukturę kosztów, czas rotacji magazynu, wskaźniki rentowności, a także inne zagadnienia finansowe.

Analitycy techniczni

Jak inwestować w akcje? Inwestowanie w giełdzie w przypadku analityków technicznych polega na tym, że wybierając akcje, posługując się wykresem cen oraz ewentualnie wykresem wolumenu akcji. Niektórzy z nich stosują wskaźniki, które rysują na wykresach dodatkowe linie oraz poziomy (pisaliśmy m.in. Trading online). Najbardziej popularne wskaźniki analizy technicznej to:

• Średnie kroczące,
• Wstęga Bollingera,
• Oscylator Stochastyczny,
• Ichimoku Kimko Hyo,
• MACD.

Oprócz nich stosowane są także formacje cenowe, świecowe, linie trendu, poziomy wsparcia oraz oporu, itp. Techniki te mają za zadanie służyć analitykom technicznym do tego, aby przewidzieć przyszłe ruchy cenowe.

Jak inwestować w akcje – kilka praktycznych wskazówek

Inwestowanie na giełdzie niestety wiąże się z ryzykiem utraty dużych pieniędzy. Nie da się co całkowicie wyeliminować, jednak istnieje kilka sposobów na to, aby ograniczyć ryzyko inwestycyjne. Jak inwestować w akcje?

Sprawdź także: Co to są akcje i obligacje

Metoda małych kroczków

Na rynku finansowym przydaje się wiedza teoretyczna, dotycząca tego, jak inwestować na giełdzie. Można ją zdobyć poprzez czytanie książek oraz podręczników, a także materiałów edukacyjnych, które znajdują się w internecie. Warto zwrócić uwagę na to, aby czerpać wiedzę jedynie z profesjonalnych źródeł oraz doświadczonych ekspertów (pisaliśmy niedawno również: W co inwestować na giełdzie).

Mając solidne podstawy teoretyczne, można próbować wykorzystać tą wiedzę w praktyce. Jednak przygodę z giełdą należy rozpoczynać stopniowo, od niewielkich inwestycji, a z czasem, mając coraz większe doświadczenie oraz wiedzę, można zwiększać inwestowane kwoty.

Ryzykowanie sum, które można stracić

Inwestowanie na giełdzie cechuje się relatywnie wysokim ryzykiem, w porównaniu chociażby do inwestowania na rynku nieruchomości albo lokal bankowych. Zatem inwestor musi liczyć się z tym, że jego inwestycje mig nie pójść tak, jakby chciał, a część lub nawet całość środków może stracić. Z tego względu najlepiej inwestować środkami nadwyżkowymi, które nie są potrzebne do zaspokojenia podstawowych potrzeb.

Jednocześnie trzeba pamiętać, że na giełdzie horyzont czasowy jest zwykle długoterminowy. Dlatego też na inwestycje najlepiej przeznaczyć jedynie te środki, które stanowią nadwyżkę domowego budżetu i mogą zostać zamrożone na dłuższy okres czasu. Niestety liczenie na to, że inwestycja przyniesie duże zyski w krótkim czasie, może okazać się złudna.

Samodzielne myślenie

Oczywiście jeśli chodzi o inwestowanie na giełdzie, warto korzystać z rad bardziej doświadczonych inwestorów (najbardziej doświadczeni inwestorzy to kopalnia wiedzy o giełdowych mechanizmach). Jednak ostatecznie inwestor sam musi podjąć decyzję, jak inwestować. I to on za tę decyzję inwestycyjną będzie odpowiadać.

Czerpanie wiedzy ze specjalistycznych źródeł oraz od kompetentnych specjalistów jest bardzo ważne, jednak nie zawsze warto podążać za tłumem – on również czasem się myli.

Inwestowanie w to, co się zna

Początkujący inwestorzy zastanawiają się, w co inwestować na giełdzie. Na to pytanie nie ma jednak jednej, uniwersalnej odpowiedzi. Giełda obejmuje wiele zmiennych, dlatego też instrumenty finansowe, w które warto inwestować teraz, już następnego dnia mogą okazać się tymi, w które nie warto lokować środków. W szczególności jednak nie należy inwestować w te instrumenty z których mechanizmu się nie zna.

Sprawdź także: Kiedy wycofać się z funduszu inwestycyjnego

W innym wypadku osoba, decydująca się na inwestowanie na giełdzie, może nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, od czego zależą zyski i jakie ryzyko ponosi. Do skomplikowanych instrumentów finansowych należą m.in. produkty strukturyzowane (pisaliśmy m.in. Platforma tradingowa oraz Platforma inwestycyjna).

Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego

To podstawa zasada związana z giełdą. Dywersyfikacja ogranicza ryzyko inwestycyjne, a także zmniejsza zmienność wartości portfela. Umożliwia również ekspozycję na różne obszary gospodarki, które obejmuje giełda. W jaki sposób zacząć? W szczególności inwestor powinien przeanalizować, w jakie aktywa inwestować na początek. Polskie czy zagraniczne akcje? Obligacje skarbowe, obligacje korporacyjne czy może coś jeszcze?

Gra na giełdzie nie powinna obejmować jedynie akcji, ale także obligacje i inne instrumenty finansowe. Struktura portfela inwestycyjnego powinna być uzależniona od skłonności inwestora do ryzyka. Dobrze stosować przy tym dywersyfikację geograficzną. Chodzi w tym przypadku o instrumenty finansowe, które pochodzą z różnych części świata albo przynajmniej polskie spółki, które działają za granicą.

Lepiej nie zarobić, niż stracić

Osoba, zastanawiająca się, jak zacząć grać na giełdzie, powinna znać jeszcze jedną ważną zasadę. Chciwość bywa złym doradcą. Najlepiej chronić kapitał, dlatego należy dokładnie przeanalizować daną inwestycję, zanim podejmie się decyzję, aby potencjalny zysk zrekompensował podejmowane przez inwestora ryzyko (pisaliśmy m.in. Jak grać na giełdzie oraz Ile można zarobić na giełdzie).

Pokora

Nadmierna pewność siebie, np. wynikającą z poprzednich sukcesów, często gubi. W takich przypadkach inwestorzy są często skłonni do tego, aby podejmować zbyt wysokie ryzyko, a także informować sygnału ostrzegawcze. Często grają przeciwko rynkowym trendom czy też przetrzymują stratne pozycje, co prowadzi do utraty części albo nawet całego kapitału.

Zbytnia pewność siebie jest niebezpieczna zwłaszcza dla osób, które zaczynają przygodę z giełdą w czasie hossy, kiedy to większość akcji mocno wzrasta (pisaliśmy m.in. Bezpieczne inwestowanie na giełdzie). Wówczas inwestorom może się wydawać, że są nieomylni i świetnie wiedzą, jak inwestować w akcje, a także, że jest to bardzo proste zajęcie, które zależy od ich umiejętności, a nie rynkowych warunków. Trzeba pamiętać, że każda hossa kiedyś się kończy, a razem z nadejściem bessy niepokorni inwestorzy bardzo często najwięcej tracą.

Trzymanie się celów i strategii – brak rywalizacji z innymi

Inwestowanie na giełdzie nie jest wyścigiem. Każdy inwestor ma inne cele i znajduje się w innym położeniu. Ma chociażby inną sytuację finansową, jest w innym wieku i ma inną skłonność do podejmowania ryzyka. Z tego względu porównywanie się z innymi często nie ma sensu, a może tylko negatywnie wpłynąć na wybraną strategię inwestycyjną.

Uczenie się na błędach – najlepiej cudzych

Inwestowanie na giełdzie wiąże się z ciągłą nauką. Najlepiej z popełnionych wcześniej błędów, wyciągając wnioski w taki sposób, aby więcej ich nie popełnić. Wielkie z takich błędów powtarza się u większości inwestorów. Dlatego też zaczynając przygodę z giełdą, warto zadać sobie pytanie, co zrobić, aby przed takimi błędami się uchronić (pisaliśmy m.in. Symulator giełdy online).

Zlecenia stop loss i take profit

Ludzka psychika często nie pozwala na zamknięcie pozycji zgodnie z założonym planem, przez co cierpią wynika inwestycji. Kiedy akcje spadają, można czuć dyskomfort z zaksięgowaniem straty i zbyt długo otrzymywać pozycję, licząc, że kids za chwilę odbije. Natomiast kiedy kurs wzrośnie, inwestorzy bardzo często zbyt wcześnie zamykają pozycje, aby poczuć radość z uzyskanego zysku.

Aby uniknąć tego typu błędów, przydatne są zlecenia typu stop loss oraz take profit, które w automatyczny sposób zamykają pozycję inwestora w założonym wcześniej momencie. 

Tanie akcje nie są tanie bez przyczyny

Wyceny wielu spółek giełdowych na pierwszy rzut oka mogą wydawać się atrakcyjne, chociażby biorąc pod uwagę niskie wartości popularnych rynkowych wskaźników, tj. jak cena do zysku czy cena do wartości księgowej. Jednak bardzo często nie są one tak tanie bez żadnej przyczyny.

Powodami mogą być dodatkowe czynniki ryzyka, a także dyskonto, m.in. z tytułu niskiej płynności obrotu określonych walorów, wysokiego zadłużenia czy też słabej polityki informacyjnej. Ponadto wskaźniki rynkowe, które podawane są w internetowych serwisach, zazwyczaj skupiają się na przeszłości, a nie przyszłości. Jednak perspektywy emitenta mogą być słabsze, co odzwierciedlone jest w kursie giełdowym.

Jak inwestować w akcje? Przede wszystkim konieczne jest nabycie się odpowiedniej wiedzy na temat tego instrumentu, a także ryzyka inwestycyjnego, które jest z nim związane. Ważne jest również obranie właściwej strategii i trzymanie się kilku ważnych zasada, takich jak chociażby dywersyfikacja portfela inwestycyjnego. Zakup i sprzedaż akcji technicznie są proste, znacznie trudniejsze jest odpowiednie przygotowanie – pod kątem celu i przedmiotu inwestycji.

Wiedząc już, jak kupować akcje, można przejść do praktyki i założyć rachunek maklerski, który pozwala na dokonywanie transakcji. Prowadzenie rachunku maklerskiego czy rachunku inwestycyjnego nie jest kosztowne. Zawsze ustal jednak najpierw swoje możliwości inwestycyjne – z pewnością nie stawiaj całych swoich oszczędności czy planowanych do zainwestowania środków na jedną kartę.